Farg`ona viloyatining turistik imkoniyatlari
Qadimdan yuksak
madaniyati va ilm-fani, me'moriy obidalari bilan ko'pchilikni hayratga solib
kelgan yurtimiz istiqlol sharofati bilan zamonaviy sayyohlik markaziga
aylanmoqda. Mamlakatimiz hududida turli davr va sivilizatsiyaga daxldor to'rt
mingdan ortiq qadimiy me'morlik va san'at yodgorliklari mavjud. Ulardan 140 tasi YuNESKO tomonidan muhofazaga olingan
tarixiy ob'yektlar ro'yxatiga kiritilgan. Aynan boy madaniy-tarixiy merosimiz,
mangulikka daxldor ko'hna shaharlarimizdagi noyob me'moriy obidalar
O'zbekistonning xalqaro sayyohlik bozoridagi yuksak salohiyatidan dalolat
beradi. Farg'ona viloyatida ham mazkur yo'nalishda muayyan ishlar amalga
oshirilmoqda.Farg'ona deganda, avvalambor, O'zbekistonimizning
gavhari bo'lgan go'zal diyor ko'z o'ngimizda namoyon bo'ladi. Istiqlol
yillarida bu maskan yanada chiroy ochdi. Ahmad Farg'oniy, Burhoniddin
Marg'inoniy kabi allomalarimizning hamda Marg'ilon shahrining yubileylari jahon
miqyosida nishonlanishi xorijliklarning bu zaminga bo'lgan qiziqishini yanada
orttirib, sayyohlik salohiyati yuksalishiga xizmat qilmoqda.
Ayni paytda Farg'onaga tashrif
buyurayotgan mehmonlar uchun Marg'ilon, Qo'qon va Farg'ona shaharlari hamda
Quva tumani bo'ylab sayyohlik yo'nalishlari tashkil qilinmoqda. Yangi sayyohlik
yo'nalishlari – Marg'ilonda Burhoniddin Marg'inoniy, Said Ahmad Eshon
majmualari, Pirsiddiq Hazrat chillaxonasi va maqbarasi, Uvaysiy uy-muzeyi,
hunarmandlar ustaxonalari, Qo'qon shahridagi O'rda saroyi va unda joylashgan
O'lkani o'rganish muzeyi, Jom'e, Kamolqozi masjidlari, Norbo'tabiy majmuasi,
Dahmai Shohon va Madalixon tarixiy yodgorliklari, Farg'ona shahri hamda
Quvadagi Ahmad Farg'oniy majmualari bo'ylab uyushtirilayotgan ekskursiyalar
sayyohlarda katta taassurot qoldirmoqda. Milliy hunarmandlik mahsulotlari
ko'rgazmasining tashkil etilishi ham yangi imkoniyatlarga yo'l ochmoqda.
Buyuk astronom, matematik va
geograf Abul Abbos Ahmad ibn Muhammad ibn Kasir al-Farg'oniy 797-865-yillarda
yashab ijod qilgan. Yevropada Al-Fraganus nomi bilan shuhrat qozongan. Olim
astronomiya, matematika va geografiya fanlariga oid ko'plab ilmiy asarlar yozib
qoldirgan. U Damashqdagi rasadxonada osmon jismlari harakati va o'rnini
aniqlash, yangicha zij (astronomik jadval) yaratish ishlariga rahbarlik qilgan
hamda 832-833-yillarda Suriya shimolidagi Sinjor dashtida Tadmur va ar-Raqqa
oralig'ida er meridiani bir darajasining uzunligini aniqlashda qatnashgan.
Farg'oniy "Miqyosi Nil”, ya'ni suv sathini o'lchaydigan asbob yaratgan.
Bizning davrimizgacha Ahmad Farg'oniyning sakkizta asari etib kelgan,
ular orasida "Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum kitobi” dunyo olimlari
tomonidan hozir ham keng o'rganilmoqda. Olimning "Astronomiya asoslari” asari
o'n ikkinchi asrdayoq lotin va ivrit tillariga tarjima qilinib, keyinchalik
Italiya, Germaniya, Frantsiya, Gollandiya va AQSh kabi ko'plab mamlakatlarda
qayta-qayta chop etilgani uning ahamiyatidan dalolat beradi. Allomaning Yerning
sharsimon ekani borasidagi qarashlarini oradan 800 yil o'tib isbotlagan mashhur
sayyoh Xristofor Kolumb "Yer meridianining bir darajasi miqdori haqidagi
al-Farg'oniy hisoblarining to'g'riligiga to'la ishonch hosil qildim”, deb
yozgan. O'n oltinchi asrda Oydagi kraterlardan biriga bobokalonimiz nomi
berilgan. Misrda, Nil daryosining Roda orolida 2007-yili Ahmad Farg'oniyga
haykal o'rnatilgani barchamizga g'urur-iftixor bag'ishladi. Bularning barchasi
dunyo tamadduniga ulkan hissa qo'shgan buyuk ajdodlarimizga bo'lgan yuksak
ehtiromning amaliy ifodasidir. YuNESKO qaroriga muvofiq 1998-yilda Ahmad Farg'oniy
tavalludining 1200 yilligi xalqaro miqyosda keng nishonlandi. Bu buyuk
ajdodimizning jahon sivilizatsiyasi rivojiga qo'shgan ulkan hissasi, xalqimiz
ilmiy salohiyatining yana bir e'tirofi bo'ldi. Birinchi Prezidentimiz Islom
Karimov tashabbusi bilan alloma tug'ilib o'sgan Quva shahri va viloyat
markazida qomusiy olimga haykal o'rnatildi.
Viloyatda bugungi kunda 15 sayyohlik firmasi faoliyat ko'rsatayotgan
bo'lib, yaqin kunlarda yana ikkita ana shunday yangi firma ish boshlash
arafasida turibdi. Rishton kulolchilik an'analariga sayyohlarning qiziqishi
yildan-yilga ortmoqda. Bu erda tadbirkor G'anisher Nazirov tashabbusi bilan
sayyohlarni qabul qilish va xizmat ko'rsatish maqsadida kulolchilik milliy
an'analarini, tarixini o'zida mujassamlashtirgan muzey, mehmonxona majmuasi
bunyod etilmoqda.
Viloyatimizda
chet ellik sayyohlarni jalb etish, ularga zamonaviy xizmat ko'rsatish borasida
salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. 2015-yilga qadar turizm sohasini yanada
rivojlantirish, xususan, sayyohlik xizmatlari ko'lamini kengaytirishga oid
ishlab chiqilgan maxsus dastur asosida viloyatda turizm litsenziyasiga ega
bo'lgan 12 mehmonxona faoliyat ko'rsatmoqda. Joriy yilda ularning safiga
"Ziyorat”, "Do'stlik”, "Ezgulik Orastasi” va "Farg'ona” mehmonxonalari ham
qo'shildi.
Yurtimizning
nafaqat madaniyati, balki totli, sarxil mevalari, o'ziga xos tabiat manzarasi
ham ko'pchilikning e'tiborini tortadi. Dastur asosida Toshloq tumanida "Akmal –
75” fermer xo'jaligi ko'li, Beshariq tumanidagi "Shodoqoziq” va "Sarikalish”
fermer xo'jaliklari ko'li qayta ta'mirlandi. Sayyohlar baliq ovi orqali hordiq
chiqarishi uchun barcha qulayliklar yaratildi. Qo'qon o'rmonchilik xo'jaligi
hududida esa tabiat bilan yaqindan tanishish, ona zaminning bebaho
ne'matlaridan bahramand bo'lish imkoniyati yaratilgan.
Ayni
kunlarda viloyatning sayyohlik salohiyatini yanada rivojlantirish borasida
ko'plab ishlar olib borilmoqda. Jumladan, xorijiy turistik tashkilotlar va
ommaviy axborot vositalari vakillari uchun "Mega-info-tur” tanishtiruv
tadbirlari tashkil etilmoqda.
O'zbekiston
o'zining betakror va xushmanzara tabiati, qadimiy va boy madaniy merosi bilan
xorijlik sayyohlarni o'ziga maftun etib kelmoqda. Bu yurtimizda ekoturizmni
yanada rivojlantirish imkoniyatini beradi. Farg'ona viloyatida ham ekoturizmni
rivojlantirish borasida keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Sayyohlarning
tabiat qo'ynida maroqli hordiq chiqarishi, go'zallikdan bahra olishi, nabotot
va hayvonot olamining nodir namunalari bilan tanishishi uchun qulay sharoitlar
yaratilgan.
–
Go'zal va betakror tabiat, noyob o'simlik va hayvonot dunyosi, diqqatga sazovor
tarixiy-madaniy obidalar ekoturizmni jadal rivojlantirishda muhim omil
bo'lmoqda. Ekoturizmni rivojlantirishda muhofaza etiladigan tabiiy hududlar,
tabiiy va tarixiy, me'moriy va arxeologik yodgorliklarni hisobga olish, ularni
muhofaza qilish alohida ahamiyatga ega. Bu borada viloyatda ishlab chiqilgan
maxsus rejaga ko'ra, 100 dan ortiq hudud va ob'ekt tanlab olinib, cho'l, adir
va tog' mintaqalarining o'ziga xos geohududlari o'rganildi. "Sirdaryo daryosi
to'qayzorlari” sayyohlik yo'nalishi shulardan biridir. Daryoning chap
sohilidagi 58 kilometrga cho'zilgan to'qayzorlarni o'z ichiga olgan mazkur
yo'nalish rang-barang o'simlik va hayvonot dunyosi bilan ajralib turadi. O'z
navbatida, bu hududda muhofaza qilinadigan o'rmonlar, Sariqamish ovchilik,
Beshariq va Dang'ara baliqchilik xo'jaliklari, Gumxona, Qayroqqum kabi tabiat
yodgorliklari mavjud. Sirdaryo sohili va uning orollaridagi o'rmonlar, tabiiy
o'rmonlarni qayta tiklash, dorivor o'simliklarni ko'paytirish jarayonlari bilan
yaqindan tanishish xorijlik sayyohlarga o'zgacha zavq bag'ishlaydi. Hududda
asalarichilikni rivojlantirish, o'rmonlar va suv havzalaridagi hayvonot
dunyosini asrash, noyob baliq turlarini ko'paytirishga alohida e'tibor
qaratilmoqda. Jumladan, qirg'ovul, to'ng'iz, Buxoro bug'usi, qamish mushugi,
olaqo'zon, bo'rsiq, bahra baliq, kurak burun, mo'yli baliqlarni ko'paytirish
uchun tabiiy sharoitlar yaratildi. "Markaziy Farg'ona” tabiat yodgorligining
umumiy maydoni 142,5 gektar bo'lib, uning 122 gektarini o'rmonlar bilan
qoplangan do'ng-marza qumlar, 14 gektarini qamish, oqbosh, yulg'un o'sadigan
pastqamliklar, 6,5 gektarini sho'rxok yerlar egallagan. Hududda "Qizil kitob”ga
kiritilgan Farg'ona chipor kaltakesagi, Shtraux qurbaqaboshi, echkiemar,
tustovuq, to'ng'iz, o'qilon va ko'rmailonlar muhofazaga olingan. Bu erdagi boy
o'simlik va hayvonot olamidan ilmiy, o'quv-ma'rifiy, estetik va turizm
maqsadlarida unumli foydalanish mumkin. Viloyatning tabiiy suv havzalari bilan
bog'liq yodgorliklari, adir geokomplekslaridagi ekoturistik ob'yekt va hududlar
ham o'ziga xos. O'zbekiston tumanida 21 buloq, Uchko'prik va Rishton
tumanlarida 2 buloq, Oltiariq tumanida asriy qayrag'och va sharq chinori, Quva
tumanidagi Akbarobod qumlari singari sayyohlik ob'yektlari davlat muhofazasiga
olingan. Beshariq, O'zbekiston, Rishton, Oltiariq, Quva va Farg'ona
tumanlaridagi adir va tekisliklarda bog'lar barpo etildi. Zilha qumlari,
Sariqo'rg'on tepaligi, Kitkontepa, Saurbuloq, Yomonjar jarlari, qadimiy
pistazorlar, Oqbilol g'ori kabi tabiat yodgorliklari ekoturistik ob'ektlar
ro'yxatini yanada kengaytiradi. Ekoturizm nafaqat daromad manbai, balki aholi
bandligini ta'minlash va turmush darajasini yuksaltirish, asl tabiat
ne'matlarini asrash va muhofaza qilishda eng samarali vositadir. Viloyat
hokimligi tomonidan hududda turizm sohasini yanada rivojlantirish va turizm
xizmatlari eksportini oshirishni ta'minlashga qaratilgan 2016-2017-yillarga
mo'ljallangan tadbirlar dasturi ishlab chiqilgan. Mazkur hujjat ijrosi
doirasida ekoturizm rivojini xalqaro tajribalar asosida yangi bosqichga
ko'tarish ishlari izchil olib borilayotir
Xurshidbek XALILOV
Farg'ona viloyati xalq ta'limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti
"Ilg'or pedagogik texnologiyalarni va
tajribalarni joriy etish" bo'limi boshlig'i
Foydalanilgan manbalar:
