Hind okeani
Hind okeani haqida umumiy ma`lumot
-
Asosiy xususiyatlari
Eng sho‘r okean, eng issiq ko‘rfazi mavjud, eng katta suv osti deltasi bor, cho‘kindi jinslar eng qalin (5,5 km Gang deltasi), asosiy qismi Janubiy yarimsharda, o‘simlik va hayvonlarga eng kambag‘al, eng uzun bo‘g‘izi bor, neft va gaz zaxirasi va qazib olinishi, tashiladigan neft hajmi bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. Marvarid va durlar yig‘ib olishda yetakchi hisoblanadi.
-
Geografik o'rni
Sanskrit yozuvda hind so‘zi «sug‘oradigan» yoki «daryo», pushtutilida esa «Abba-Sind», ya’ni «daryolar otasi" degan ma’nolarni anglatadi. Forslar sind atamasini hind deb atashgan. Demak, hind so‘zi daryo nomidan kelib chiqqan. Hind okeani to‘rtta materik (Afrika, Yevrosiyo, Avstraliya, Antarktida) oralig‘ida joylashgan. Okeanning asosiy qismi Janubiy yarimsharda joylashgan..
-
O'rganilishi
Okean nomi Atlanta (yunon afsonasiga ko‘ra, yelkasida osmon gumbazini ko‘tarib turuvchi pahlavon) atamasi bilan bog‘liq. Dastlab 1507 yilda geografik xaritaga «Atlantika okeani» nomi yozilgan. Atlantika okeani dengizlari qirg‘oqlarida - Qadimgi Gretsiya, Karfagen, Misr, Skandinaviyada dastlabki port-shaharlar vujudga kelgan. Miloddan oldingi davrlarda finikiyaliklar, arablar, rimliklar okean suvlarida suzishgan.
A rablar, shumerliklar Fors ko‘rfazi, Qizil dengiz va Hind okeanida (er.av. 4-5 asrlarda) suzishgan bo‘lsalar, finikiyaliklar (er.av. VI asrda) Hind okeani orqali Afrikani janubdan aylanib o‘tib, g‘arbdan qaytib kelganlar.Eramizning boshlaridan arablar (ayniqsa, VII-XII asrlarda) Hind okeanini o‘zlashtirdilar.
V asko da Gama (1498-yil) Hindistonga dengiz yo‘lini ochdi. Hind okeanini birinchi bo‘lib A.Tasman (1642-1643 yy.) g‘arbdan sharq tomonga (Avstraliya janubiga) suzib o‘tgan bo‘lsa, Kuk (1771-1775) okean chuqurligini aniqladi.
O keanning shimoliy qismida suv yuzasining harorati yuqori +25°C, +28°C, janubida esa ancha past. Shimolida haroratga iliq musson shamoli, janubida sovuq g‘arbiy shamollar oqiminmg ta’siri kuchli. Suvining sho‘rligi Dunyo okeani o‘rtacha sho‘rligidan yuqori. Qizil dcngiz suvi eng sho‘r (42‰), eng chuchugi Bengaliya qo‘ltig‘i (30-34‰) suvlaridir.
Dengiz va qo'ltiqlar
| Nomi | Maydoni, ming kv.km | Eng chuqur joyi, metr |
|---|---|---|
| Arab | 3832 | 5803 |
| Bengal qo'ltig'i | 2172 | 4694 |
| Arafur | 1017 | 3680 |
| Lakkadiv | 786 | 4131 |
| Kosmonavtlar | 699 | 4798 |
| Qizil | 450 | 3040 |
| Timor | 432 | 3310 |
| Mauson | 333 | 1000 |
| Dyurvill | 315 | 3610 |
| Hamdo'stlik | 258 | 3000 |
| Persid qo'ltig'i | 251 | 90 |
| Deyvis | 21 | 1300 |
Eng chuqur cho'kma
| Nomi | Chuqurligi, metr |
|---|---|
| Yava (Zond) | 7729 |
Qo`shimcha ma`lumot
- Maydoni: 76,17 mln kv.km
- Suv hajmi: 282,6 mln km.kub
- Eng sho'r dengizi: Qizil dengiz (42 promille)
- O'rtacha harorati: +17 daraja
- Suvining o'rtacha sho'rligi: 36,5 promille
- O'rtacha chuqurligi: 3710 ta
- Qo'ltiqlar: Fors, Bengaliya, Katta Avstraliya
- Orollar: Madagaskar, Shri-Lanka, Kergelen, Maldiv
- Yarimorollar: Arabiston, Hindiston, Somali
- Bo'g'izlar: Mozambik, Malakka, Bob-al-Mandeb
- Oqimlar: Musson, Somali, G'arbiy shamollar
- Okeanni o'rganish bundan 6 ming yil avval finikiyalik, misrlik, hindistonlik dengizchilar tomonidan boshlangan.
- Hind okeanida suzishning eng dastlabki yo'nalishlari sxemasi arablar tomonidan amalga oshirilgan.
- Eng kam yog'in shimoli-g'arbiy qismida (100 mm) kuzatilgan.
