O’quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirishga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalari
O’quvchilarda tayanch kompetensiyalarni shakllantirish uchun ta’lim texnologiyalarini tanlashda o’quv fani o’qituvchisi taqvim mavzu rejada mazkur sinf uchun belgilangan tayanch kompetensiyalarni belgilab oladi. Shundan so’ng, o’rganilishi zarur bo’lgan mavzu va shakllantiriladigan kompetensiyalarni hisobga olgan holda darsni o’tish metodi, usuli tanlanadi.
Interfaol yondashuv. O’qituvchilar dars jarayonini yaxshi tashkil etish uchun
qulay muhit yaratadi. O’quvchilarning o’zaro fikr (axborot) almashishlariga imkon beriladi. Yechimini kutayotgan
masalalarni hamjixatlikda muhokama etadilar, yechadilar. Vaziyatdan chiqishda hamkorlikda yechim topadilar. Olgan axborotlari
asosida bilimlarini bir-birlariga namoyish etadilar.
Loyihalash
metodi. Loyihalash
metodi - o’quvchilar uzluksiz ravishda murakkablashib boradigan amaliy topshiriqni
rejalash, konstruksiyalash va bajarish jarayonida bilim, ko’nikma va malakaga ega
bo’ladigan o’qitish tizimidir.Ta’lim oluvchilar keng miqyosdagi muammoli (ijodiy,
axborot, kommunikatsiya va h.k.)masalalar bilan bog`liq loyihalarni bajaradilar.
Mazkur metodning yuqori samara berishi uchun loyihani bajarishda o’quvchilarda
motivatsiyaning yuqori darajada bo’lishi, shart hisoblanadi.
Loyihalash metodi orqali o’quvchilarda quyidagi shaxsiy kompetensiyalar
shakllanadi: komandada ishlash; ishchanlik; ma’suliyatni his etish; o’ziga ishonch;
o’qitishlilik; tezkor fikrlash; jarayon rivojini ko’ra bilish; mushohada qila bilish;
uzoqni ko’ra bilish; tashxislash; motivatsiya.
Tanqidiy tafakkur metodi
Muammoli modulli ta’lim metodi.
Muammoli modulli ta’lim metodi
olingan nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llashni nazarda tutadi. Mazkur metod o’qitishning
turli modellarining didaktik asosini tashkil etib, o’qitish vositalari va pedagogik
texnikaning qo’llash usulari bilan farqlanadi. U o’quv predmetini nisbatan kichik
bo’laklarga – modullarga bo’lishni ifodalaydi.
O’quvchi shaxsini rivojlantirishga yo`naltirilgan ta’lim.
Ijtimoiy munosabatlarga kirishuvchi va ijtimoiy taraqqiyotda faol ishtirok
etuvchiodamni Shaxs
deb ataladi. Individ sifatida dunyoga kelgan odam keyinchalik shaxsgaaylanadi. Individ tushunchasida
kishining nasl-nasabi mujassamlashgandir.
Loyihalash metodi - o’quvchilar uzluksiz ravishda
murakkablashib boradigan amaliy topshiriqni rejalash, konstruksiyalash va bajarish
jarayonida bilim, ko’nikma va malakaga ega bo’ladigan o’qitish tizimidir.
ta’lim oluvchilar keng miqyosdagi muammoli (ijodiy,
axborot, kommunikatsiya va h.k.) masalalar bilan bog`liq loyihalarni bajaradilar.
Mazkur metodning yuqori samara berishi uchun loyihani
bajarishda o’quvchilarda motivatsiyaning yuqori darajada bo’lishi, shart hisoblanadi.
Quyidagi shaxsiy kompetensiyalar shakllanadi:
komandada ishlash; ishchanlik; ma’suliyatni his etish; o’ziga ishonch; o’qitishlilik;
tezkor fikrlash; jarayon rivojini ko’ra bilish; mushohada qila bilish; uzoqni ko’ra
bilish; tashxislash.
KLASTER (Klaster-tutam, bog`lam)-axborot
xaritasini tuzish yo’li - barcha tuzilmaning mohiyatini markazlashtirish va aniqlash
uchun qandaydir biror asosiy omil atrofida g`oyalarni yig`ish.
Bilimlarni
faollashtirishni tezlashtiradi, fikrlash jarayoniga mavzu bo’yicha yangi o’zaro
bog`lanishli tasavvurlarni erkin va ochiq jalb qilishga yordam beradi.
Klasterni tuzish qoidasi bilan
tanishadilar. Yozuv taxtasi yoki katta qog`oz varag`ining o’rtasiga asosiy so’z yoki
1-2 so’zdan iborat bo’lgan mavzu nomi yoziladi.
Birikma bo’yicha asosiy so’z bilan uning yonida mavzu bilan bog`liq so’z
va takliflar kichik doirachalar "yo’ldoshlar” yozib qo’shiladi. Ularni "asosiy” so’z bilan chiziqlar yordamida birlashtiriladi.
Bu "yo’ldoshlarda” "kichik yo’ldoshlar” bo’lishi mumkin. Yozuv ajratilgan vaqt davomida
yoki g`oyalar tugagunicha davom etishi mumkin.
Toifa-xususiyat va munosabatlarni muhimligini namoyon qiluvchi
(umumiy) alomat.
Ajratilgan alomatlar asosida olingan
ma’lumotlarni birlashtirishni ta’minlaydi.
Tizimli fikrlash, ma’lumotlarni
tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
Toifalarni jadval ko’rinishida rasmiylashtiradilar. Ғoyalarni ma’lumotlarni
toifaga mos ravishda bo’ladilar. Ish jarayonida toifalarning ayrim nomlari o’zgarishi
mumkin. Yangilari paydo bo’lishi mumkin. Ish natijalarining taqdimoti
BBB Jadvali - Bilaman/ Bilishni hohlayman/ Bilib oldim.
Mavzu, matn, bo’lim bo’yicha izlanuvchilikni
olib borish imkonini beradi.
Tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish,
tahlil qilish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
Jadvalni tuzish qoidasi bilan tanishdilar. Alohida kichik
guruhlarda jadvalni rasmiylashtiradilar.
"Mavzu bo’yicha nimalarni bilasiz” va "Nimani
bilishni hohlaysiz” degan savollarga javob beradilar (oldindagi
ish uchun yo’naltiruvchi asos yaratiladi). Jadvalning 1- va 2-bo’limlarini to’ldiradilar.
Ma’ruzani tinglaydilar, mustaqil o’qiydilar.
Mustaqil kichik guruhlarda jadvalning 3-bo’limini to’ldiradilar.
VENNA diagrammasi 2- va 3-jihatlarini
hamda umumiy tomonlarini solishtirish yoki taqqoslash yoki qarama-qarshi qo’yish
uchun qo’llaniladi.
Tizimli fikrlash, solishtirish, taqqoslash,
tahlil qilish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
VENNA diagrammatuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida kichik guruhlarda diagramma Vennani tuzadilar
va kesishmaydigan joylarni (x) to’ldiradilar.
Juftliklarga birlashadilar, o’zlarining diagrammalrini
taqqoslaydilar va to’ldiradilar.
Doiralarni kesishuvchi joyida, ikki-uch doiralar
uchun umumiy bo’lgan,
ma’lumotlar ro’yxatini tuzadi.
1. Aylana yoki to’g`ri
to’rtburchak shakllaridan foydalanishni o’zingiz tanlaysiz.
2. Chizmaning ko’rinishini - mulohazalar
zanjirini to’g`ri chiziqli,
to’g`ri chiziqli emasligini o’zingiz
tanlaysiz.
3. Yo’nalish ko’rsatkichlari
sizning qidiruvlaringizni:
dastlabki holatdan izlanishgacha
bo’lgan yo’nalishingizni
belgilaydi.
E.Nazaraliyeva
Respublika ta’lim markazi
Tabiiy va aniq fanlar bo’limi
geografiya fani bosh metodisti
