Qaysi mamlakat aholisi qanday choy ichishni xush ko’radi?
Euromonitor
International tomonidan "Choy yoki qahva? Qaysi mamlakatlarda bu
ichimliklarga xohish bor?” mavzuida so’rov o’tkazilgani, tadqiqot natijalariga qaraganda,
O’zbekiston aholisining 99,6 foizi choy iste’mol qilishga moyil ekanligi
borasida ma’lumot bergan edik. Endi esa dunyoning ayrim mamlakatlaridagi
choyxo’rlik haqida so’z yuritamiz.
Choy — avvaliga bemorlarni
davolashaa dori sifatida ishlatilgan. Ommaviy tarzda is’te’mol qilish esa Tan
sulolasi davrida boshlangan. Xitoyda choyning bir necha turi bor. Xitoyliklar,
asosan, ko’k, sariq va ulun deb nomlangan choyni xush ko’rishadi. Qora choy ham
sevib iste’mol qilinadi, ammo ko’proq eksportga chiqariladi. "Osmon osti
mamlakati”da choy issiq holda ichiladi. Choyga shakar va boshqa mahsulotlar qo’shilmaydi.
Chunki qo’shilgan boshqa mahsulotlar choy ta’mini buzar ekan. Xitoyliklar uchun
choy kundalik iste’mol qilinadigan ichimlik sifatida ko’riladi. Bundan tashqari
choy bilan bog`liq bir qator an’analar mavjud. Ularga ko’ra, xitoyliklarda choy
kichiklar tomonidan piyolalarga quyilib, kattalarga uzatiladi. Oilalarda uch
litrgacha choy qaynatilib, chinni idishlarga damlanadi. Xitoyda turli
ko’rinishlarda choynak va piyolalar tayyorlanadi.
Yaponlar, asosan, ko’k choy
ichishadi. Ayrim hollarda sariq choy ham ichib turadilar. Sariq choy
xitoyliklar usuli bilan ikki daqiqagacha damlanadi. Yaponlar choyni
sekin-astalik bilan xo’plab ichishadi. Yaponiyada choy ovqatdan avval, ovqat vaqtida
va ovqatdan keyin ham ichiladi. Xitoyliklardan farqli ravishda yaponlar choyni
issiq holda emas, balki sovutib ham ichishadi.
Tibetda, asosan, ko’k choy
ichadilar. Bir litr suvga 50-75 gramm choy solinadi. Tibet choyi insonni tetik qilishi
aytilgan. Tibetliklar an’anasiga ko’ra, sutli choy bilan mehmon hilish
mehmonnavozlikning oliy ko’rinishi ekan.
Tailandliklar achchiq qizil choyi
bilan nom qozongan. Ular choyga sut va boshqa mahsulotlarni qo’shishni yaxshi
ko’rishadi.
Hindiston va Shri-Lankaga choy yetishtirishni
inglizlar yo’lga qo’ygani aytiladi. Buyuk Britaniya choy masalasida Xitoyga qaramlikdan
qutilish maqsadida Hindiston hududlarida choy yetishtirishga qaror qiladi. Unga
qadar Hindistonda faqat buddaviy monaxlargina choy ichishgan. Bugungi kunda bu
ikki mamlakat ahli choy ichish bo’yicha yigirmata mamlakat safiga ham qo’shila
olmagan. Hindistonda, asosan, shimolda istiqomat qiluvchi aholi choy ichadi.
Janubliklar esa, asosan, qahva ichishni afzal ko’rishadi. Hindiston va
Shri-Lankada choyga, albatta, shakar va sut qo’shiladi.
Shimoliy Afrika va Arabistonda
yalpiz choy ichiladi. Mag`rib mamlakatlarida choy damlash ijtimoiy hayotning
muhim ko’rinishlaridan biri hisoblanadi. Oshxona ishlari bilan faqat ayollar
band bo’lsa, choyni erkaklargina damlashadi. Oila rahbari shaxsan o’zi choy
damlab, mehmonlarga uzatadi. O’z navbatida, mehmonlar uch piyoladan ortiq choy
ichishmaydi.
G`arbiy Afrikada "Senegal choyi”
deb atalmish choy juda ham mashhur. Attaya deb nomlanuvchi mazkur choy ko’k va qora
navdan damlanadi. Buning uchun metall choynakdan foydalaniladi. Choynakka katta
miqdorda choy, shakar, yalpiz bargi va sovuq suv solinib olovga qo’yiladi.
Qaynab chiqqunga qadar kutiladi. Shundan so’ng shisha stakanlarga quyiladi.
O’zbeklarda choy uch marta qaytarilsa, G`arbiy Afrikada choy stakandan stakanga
bir necha bor solinadi.
AQShda choy qahvaga nisbatan 25
barobar kam ichiladi. Choy, asosan, Sharqiy sohil bo’yidagi shtatlarda ist’emol
qilinadi. Shunda ham hora choy afzal ko’riladi. Kaliforniya ham choyxo’rligi
bilan mashhur. Bu shtatda Xitoy va Yaponiyadan xarid qilingan ko’k choy
ichiladi. Janubiy sohillarda muz va limon solingan sovuq choy ichiladi.
Markaziy va Janubiy Amerika mamlakatlarida choy keng tarqalmagan. Mazkur mintaqalarda
choyni eslatuvchi mate o’simligining bargi ancha mashhur. Choy deganda Lotin
Amerikasida sovuq ichimlik tushuniladi.
Avvallari Ozarbayjonda qora choy
ko’p ichilgan bo’lsa, bugungi kunda choyning rangi deyarli ajratilmaydi. Ham
ko’k, ham qora choy ichilaveradi. Ozarbayjon choyxonasi Markaziy Osiyo
choyxonasidan butunlay farqlanadi. Ozarbayjon choyxonalarida ovqat tortilmaydi,
faqat choy ichiladi va shirinlik yeyiladi, xolos. Agar sovchilarga shirin choy
berilsa, bu hizlarini berishga rozi ekanliklari anglashiladi. Choy alohida,
shakar alohida qo’yilsa, bu rad javobidir.
Yevropa qit’asida choy kam
ichiladi. Yevropaga choy Xitoydan XVII asr o’rtalarida portugal, golland va
inglizlar tomonidan olib kelina boshlandi. Avvaliga Yevropada ham davolash maqsadlarida
qo’llanilgan. Oradan yillar o’tib, choy ichish odatiy holatga aylandi.
Biroq avvalboshidanoq choy Yevropada qarshiliklarga uchraganini aytib o’tish
kerak. "Ko’hna qit’a”da ko’proq qahva ichiladi. Shu sababli ham bu o’lkalarda
choy tayyorlash borasida milliy urf-odatlar deyarli yo’q, desak ham bo’ladi. Faqat
inglizlar choyni milliy ichimlik sifatida ko’rishadi. Inglizlar uzoq
yillar davomida eng ko’p choy ichadigan millat sifatida tan olib kelingan. Bu
mamlakatda bir kishi o’rtacha 2530 gramm choy ichadi. Inglizlar bir kunda uch
marta choy ichadi. Ular choyga sut qo’shadilar. Lekin avval choyga sut qo’shish
kerakmi yoki sutga choy qo’shish kerakmi, degan savolga hamon javob topilmagan.
Shvetsiyada qora choy, meva va
gullar aralashmasidan tayyorlangan syoder choyi mashhur. Bu choy 1979-yilda
kashf qilingan. Shveysariya qadoqlangan sovuq choyning vatani hisoblanadi.
Shveysariya sovuq choy iste’moli bo’yicha Yevropada birinchi o’rinda turadi.
Fransuzlar choy haqida 1636-yilda bilishgan. Germaniyada choy esa ilk bor 1650-yilda
ma’lumotlar paydo bo’ldi.
