Shimoliy Amerikaning tabiat zonalari va balandlik mintaqalari
Tabiat
zonalari. Materik iqlimi va relyefidagi farqlar tabiat zonalarining turlicha bo‘lishiga zamin yaratadi. Buyuk ko‘llardan shimoldagi tabiat zonalari kenglik bo‘yicha tarkib topgan bo‘lsa, janubdagi tabiat zonalari deyarli meridian yo‘nalishida joylashgan.
Arktika
cho‘llari zonasi Grenlandiya oroli va Kanada-Arktika arxiрelagini egallaydi.
Qishi juda sovuq (–35 °C dan past), yozi salqin (+5°C dan past). Asosiy
o‘simliklari mox va lishayniklar. Hayvonot olami oq ayiq, morj, qo‘yho‘kiz
(ular faqat shu zonada yashaydi), oq yapaloqqush va boshqalardan tashkil
topgan.
Tundra va
o‘rmon-tundra zonasining janubiy chegarasi sharqda 53° sh.k.dan, g‘arbda 62° sh.k. yo‘nalishigacha boradi. Botqoq va
tundra — gleyli tuproqlarda buta va o‘t o‘simliklar, pakana qayin va tol,
toshyorar, mox va lishayniklar o‘sadi. O‘rmon-tundrada qora va oq qarag‘ay, balzam pixtasi (qarag‘ayi),
tilog‘ochlar o‘sadi. Tundrada shimol
bug‘usi, qo‘yho‘kiz, lemming, qutb tulkisi, qutb bo‘risi, oq kaklik, oq quyon, Alyaskada tog‘ qo‘yi, qor echkisi ko‘p
uchraydi.
Tayga
zonasi 45° sh.k.gacha tarqalgan. Zona botqoq, podzol va muzloq tuproqlardan
tarkib topgan. Asosiy o‘simligi qora va
oq qarag‘ay, Amerika tilog‘ochi, balzam pixtasi, qarag‘ay kabi igna bargli
daraxtlar o‘rmonlarni hosil qiladi. Labrador yarimorolidagi daraxtlarning 90%
i qora qarag‘ayga to‘g‘ri keladi. Hayvonlardan
qora va qo‘ng‘ir ayiq, Amerika losi, kiyik, o‘rmon bizoni, bug‘u, Kanada
silovsini, yenot, bo‘ri, skuns, ondatra, qizil tulki kabilar yashaydi. Tinch
okean sohillarida duglas qarag‘ayi, oq va qora qarag‘ay, kedr ko‘p o‘sadi. Daraxtlarning bo‘yi 80-100 m ga boradi.
Aralash va
keng bargli o‘rmonlar zonasining sur o‘rmon tuproqlarida qarag‘ay, qayin, terak, tol, kashtan, eman,
buk, Amerika yong‘og‘i, marvaridgul, yertut kabi o‘simliklar o‘sadi. Virgins
bug‘usi, kalamush, puma, bobr (suv qunduzi), qizil olmaxon, yenot, burunduq
asosiy hayvonlaridir.
O‘rmon-dasht
va dasht zonalarining kashtan va qora tuproqlarida chalov, betaga, bizon o‘ti eng ko‘p uchraydi.
Zonalarning shimoliy va sharqiy qismlarida qalin o‘tlarning bo‘yi 1,5 m ga
yetadi. Buyuk tekisliklarda o‘t o‘simliklar ancha siyraklashadi, tikanli
butalar, janubda, hatto, dub, akatsiya kabi daraxtlar uchraydi. Asosiy
hayvonlari bizon, bo‘ri, tulki, kiyik, skuns (badbo‘y), opossum, oqboshli
burgut va boshqalardan iborat.
Chalacho‘l
va cho‘l zonalarining asosiy o‘simligi qora shuvoq, kaktus (bo‘yi 4-9 m),
yukka (daraxtsimon doimiy yashil o‘simlik) qo‘ng‘ir-jigarrang tuproqlarda
o‘sadi. Sudralib yuruvchilar (qora ilon) va kemiruvchilar, qalqondorlar
yashaydi.
Savannalar
va siyrak o‘rmonlar zonasida qizil va qizil-qo‘ng‘ir tuproqlar hosil bo‘lgan.
Baland o‘t o‘simlikli, kaktus-akatsiyali savannalar va eman-qarag‘ayli siyrak
o‘rmonlar xos.
Fasliy nam
(musson) o‘rmonlar zonasi uchun ferralit tuproqlar, eman, Karib qarag‘ayi, palma, kiрaris kabi
o‘simliklar xos. Hayvonlardan alligator (timsohning bir turi), qora ilon, kurka, Nikaragua sohillarida
anakonda ilonlari yashaydi.
Balandlik
mintaqalari Kordilyera va Appalachi tog‘lari hududini qamrab olgan. Tog‘larda
oq qarag‘ay, kedr, sekvoyya, qora qarag‘ay o‘sadi. Hayvonlardan tog‘ qo‘yi,
qizil ayiq, yaguar, puma, qor echkisi, kondor va boshqalar yashaydi.
