Tabiiy geografik o‘lkalari
Hozirgi
paytda Afrika tabiiy sharoitiga ko‘ra to‘rtta yirik tabiiy geografik o‘lkaga
ajratiladi. Ular Shimoliy, Markaziy, Sharqiy va Janubiy Afrika deb nomlangan.
Shimoliy
Afrika janubda mavsumiy nam o‘rmonlar zonasidan shimolda O‘rta dengizgacha,
g‘arbda Atlantika okeani sohillaridan sharqda Efiopiya tog‘larining
etaklarigacha bo‘lgan hududlarni egallaydi. Savannali Sudan (arabcha qoralar
o‘lkasi), Sahroyi Kabir va Atlas tog‘lari shu o‘lkada joylashgan.
Shimoliy Afrika
o‘lkasi tarkibida bir-biridan farq qiladigan uchta tabiat komplekslari bor.
Bular: 1) qattiq bargli doimiy yashil o‘rmonlar va butazorlar zonasi, 2) qumli
va toshloq cho‘lli Sahroyi Kabir va 3) o‘t o‘simlikka boy savannali Sudan yoki Saxel
hududlaridir.
Markaziy
Afrika Gvineya qo‘ltig‘i sohillari va Kongo havzasini qamrab oladi. Bu o‘lkada
doimiy yashil nam ekvatorial o‘rmonlar va mavsumiy nam o‘rmonlar zonalarining
noyob landshaftlari tarkib topgan. O‘lkada qimmatbaho mebellar ishlanadigan qizil daraxt, yog‘ olinadigan palma, seyba va
muskat daraxtlari, kauchuk olinadigan daraxtlar o‘sadi. Mitti pigmey qabilasi —
o‘rmon odamlari, bahaybat gorilla, setse
pashshasi, mitti bug‘ucha, okapi va
boshqalar faqat shu hududlarda yashaydi.
Sharqiy
Afrika materikning baland tog‘li qismini egallaydi. Bu o‘lkada quruqlikdagi eng
katta yer yorig‘i — Buyuk Afrika yer yorig‘i joylashgan. Shu sababli o‘lkada
tektonik ko‘llar ko‘p.
Afrikaning
eng baland nuqtasi — Kilimanjaro vulqoni (5895 m) shu yerda joylashgan. Sharqiy
Afrikani ba’zan „Afrika materigining tomi" deb atashadi. O‘lka, asosan,
Efiopiya tog‘ligi va Sharqiy Afrika yassi tog‘ligidan iborat. Relyefi va iqlim xususiyatlariga
bog‘liq holda o‘simlik va hayvonot olami tarkib topgan. Balandlik
mintaqalanishi aniq namoyon bo‘lgan.
O‘lka
tabiati xilma-xil. Tabiatni asrash maqsadida qo‘riqxona va milliy bog‘lar
tashkil etilgan. „Serengeti", „Rungva", „Nyasa", „Ngorongoro" shular
jumlasidandir.
Janubiy
Afrika o‘lkasi Kongo — Zambezi daryolari suvayirg‘ichidan janubdagi hududlarni egallaydi.
Bu o‘lkani kichik Afrika deb ham atashadi. Sababi kichik hududda iqlimiga
bog‘liq holda tabiati kenglik va uzoqlik bo‘yicha almashib keladi. Tog‘larida
balandlik mintaqalanishi mavjud. Madagaskar — paydo bo‘lishiga ko‘ra yirik
materik oroli. Tabiatiga okean ta’siri katta. Tropik o‘rmon va savannalar ko‘p.
