11-noyabr Xalqaro energiyani tejash kuni
Bayramning asosiy
maqsadi-resurslardan unumli foydalanish, energiya manbalarini qayta tuzishni
rivojlantirishga e'tiborni qaratishdan iborat. 11-noyabr –energiyani tejash
kuni deb e'lon qilingan. SPARE koordinatorlarining 2008-yil aprel oyida
Qozog'istonda bo'lib o'tgan xalqaro kengashida bayramni tashkil qilish haqida
qaror qabul qilindi. 2008-yilning 11-noyabrida birinchi marta energiyani tejash
kuni dunyo bo'yicha nishonlandi. Bu bayram xalqaro miqyosda katta e'tiborga
loyiq bo'ldiki, bu loyihaga qo'shilishni hohlovchi davlatlar soni 20 taga
yetdi. Energiyani tejash kuni nishonlanadigan har bir davlatda juda
ko'plab tadbirlar o'tkaziladi va bu tadbirlarning maqsadi odamlarga energiyani
tejashning nima uchun kerakligini tushuntirish, tejashning eng oddiy oson
usularini o'rgatishdan iborat. Dunyoning ko'plab shaharlarida bu kunda tematik
konferensiyalar o'tkaziladi, ko'rgazmalar va aksiyalar bo'lib o'tadi, o'quv
dargohlarida energiyani tejash mavzusida darslar o'tkaziladi.
11-noyabr Xalqaro fanlar va tinchlik haftaligi
Haftalik 1988-yildan buyon keng nishonlanib kelinmoqda. Birinchi xalqaro
fanlar va tinchlik haftaligi 1986-yil o'tkazilgan. Haftalikni o'tkazish
tashkiloti o'sha vaqtda nodavlat ko'rinishga ega edi. 1986-yilda o'tkazilgan
fanlar haftaligini foydali tomonlarinihisobga olib, uning tashkilotchilari bu
odatni davom ettirishga qaror qilishdi. Ularni harakatlari zoe ketmadi. 1988-yil dekabrda BMTning general assambleyasida rezolyusiya qabul qilindi, unda
Xalqaro fanlar va tinchlik haftaligini o'tkazishni aniq vaqti belgilab berildi.
O'shandan buyon 11 noyabr keladigan haftada o'tkazilib kelinmoqda. BMT davlat
a'zolarini olimlar bilan xalqaro hamkorlikka chaqirdi. Xalqaro fanlar va
tinchlik haftaligi mavzusida universitet va akademiyalarda leksiya, seminarlar,
o'zaro fikr almashuvlar bo'lib o'tadi. BMT mutaxassislarining fikriga ko'ra
haftalikni har yili o'tkazilishi tinchlik o'rnatilishida muhim rol o'ynaydi. Har yili bu haftalikda qatnashuvchilarning soni
kengayib bormoqda.
11-noyabr Kompyuter virusi paydo bo'lgan kun
Kompyuter virusi-kompyuter programmalarining turli ko'rinishlaridan
biridir. Uning alohida belgilaridan biri uning ko'payishidir. Bundan tashqari
virus hamma fayllarni, ma'lumotlarni zararlashi yoki butunlay yo'q qilib
yuborishi mumkin, jo'natuvchining nomidan yuborilgan zararlangan programma
butun sistemani fayllari bilan birgalikda yo'q qilib yuboradi. Internet orqali
butun dunyoga tarqatilayotgan 10 minglab kompyuter viruslari ma'lumki, ular
virus epidemiyasini keltirib chiqaradi. Janubiy Kaliforniya universitetining
studenti amerikalik Fred Koen 11-noyabr 1983-yilda shunday programma tuzdiki, 5 daqiqadan bir soatgacha bo'lgan vaqt oralig'ida virus kompyuterni zararlashi
mumkinligini ko'rsatib berdi. Koen keyingi yil kompyuterlar aro virusni
tarqalishini qay darajada xavfli ekanini ko'rsatib berish bilan birgalikda,
virusga qarshi programmalar yaratish mumkinligi haqida ham aytib o'tdi. Kelib
chiqishi Pokistondan bo'lgan "Brain” nomli faqat disketlarni zararlay oladigan
virus 1986-yilning yanvarida paydo bo'ldi. Birinchi
virusga qarshi dastur 1988-yilda ishlab chiqilgan.
11-noyabr Rossiyada birinchi temir yo'l ochilgan kun
1837-yil 11-noyabrda Rossiyada Peterburg-Sarskoe selo
yo'nalishi bo'yicha birinchi yo'lovchilar tashuvchi temir yo'l ochilgan. 1834-yilda Rossiyaning tog'li idoralari Vena politexnika instituti professori Frans
Anton fon Gerstnerni birinchi temir yo'l qurilishiga chaqiradi. Xuddi shu yili
u Uralga tog' zavodlari tovarlarini sotish sharoitlarini o'rganishga ham
yuboriladi. Peterburgga qaytib Nikolay I ga Rossiyada temir yo'l qurilishiga va
Peterburg-Moskva magistrali uchun zarur bo'ladigan vositalar to'g'risidagi
hisobotni taqdim qiladi. Bunday yo'llar qurilishi texnika va ekonomika
nuqtai-nazaridan ko'rib chiqilib, Peterburg-Sarskoe-selo-Pavlovsk temir yo'lini
qurish imtiyozi Gerstner maxsus komitetiga topshirildi. Ishni bajarish uchun
zarur bo'lgan vositalar (3 mln so'm) olti oy davomida obunalardan yig'ildi.
1836-yil bahorida ishni boshlash uchun hamma narsa taxt qilib qo'yildi.
Qurilishni texnik boshqaruvini 17 ta injener amalga oshirdi. Ulardan beshtasi
shu kabi ishlarni Angliya temir yo'llar qurilishida bajarishgan edi. Qurilishni
30 ta nazoratchilar va shuncha soldat va qorovullar himoya qildilar.
11-noyabr Parijda dunyoda Mangu olov lovullay boshlagan kun
Yer yuzida birinchi Mangu olovni tantanali ravishda Noma'lum soldat
qabriga yoqdilar. Planeta bo’yicha noma'lum soldatlarning nomsiz qabrlarini
son-sanog’i yo’q. 1-Jahon urushida shaxid bo’lgan dong’i chiqmagan jangchilar
qabrlariga shunday yodgorliklar o’rnatish fransuzlar tomonidan o’ylab topilgan.
"Noma'lum soldat” Napaleon qaroriga ko’ra buyuk fransuz armiyasi sharafiga
qurilgan Yulduz maydonida mangu makon topdi. Rossiyada esa mangu olov 1957-yil
Mars maydonidagi "Revolyutsiya jangchilari” memorial kompleksida yoqilgan.
Foydalanilgan manbalar:
