Gnomon 

 Gnomon – vertikal o`rnatilgan tayoqcha bo`lib (uning balandligi ixtiyoriy) uning yordamida quyidagi ishlarni bajarish mumkin: Gnomon tayoqchasi yordamida mahalliy vaqtni aniqlash.

 Quyosh tekis joyga 50 sm tayoqcha tik o`rnatiladi. Soat 10:30 – 11:00 larda tayoqcha soyasining uchi belgilanib soyaning uzunligi bo`yicha aylana chiziladi. Tushdan so`ng, soya aylanmaga yetganda soyaning uchi yana belgilanadi. Aylanadagi belgilangan soyaning ikkita nuqtasining orasidagi masofa teng ikkiga bo`linadi va tayoqchaning tagidan bo`lingan joygacha chiziq chiziladi. Bu chiziq tush chizig`idir. Ertasiga tayoqchaning soyasi shu chiziqqa yetganda mahalliy vaqt bo`yicha 12:00. Bunda bir xil uzoqliklar ayriladi, ikki xil uzoqliklar qo`shiladi. Misol:

Toshkentda soat 9 bo`lganda Xanoy va Vashingtonda necha bo`ladi. Buni aniqlash uchun quyidagi ishlarni bajaramiz.

1. Punktlarning geografik uzoqliklari aniqlanadi.

a) Toshkent 69⁰ sharqiy uzunlik

b) Xanoy 106⁰ sharqiy uzunlik

c) Vashington 77⁰ g`arbiy uzunlik

2. Uzoqliklar farqlari vaqtga ayriladi, har xil uzoqliklar bir-biriga qo`shiladi.

3. Topilgan vaqt farqlari. Agar punkt Toshkentning sharqida joylashgan bo`lsa, Toshkent vaqtiga qo`shiladi, agar g`arbda joylashgan bo`lsa, olib tashlanadi.

Xanoy

1) 69⁰– 106⁰ = 37⁰  2) 37⁰ : 15 – 2 soat 28 daqiqa   3) 9s + 2s 28 daqiqa = 11 soat 28 daqiqa

Vashington

1) 69⁰+ 77⁰ = 146⁰  2) 146⁰ : 15 = 9 soat 44 daqiqa 3) 9 s - oo – 9 s - 44 daqiqa