Tayga
"Tayga”
so`zi yoqut tilidan tarjima qilinganda "o`rmon” degan ma`noni anglatadi. Lekin
har qanday o`rmon tayga bo`lavermaydi. Taygada daraxt turlari ko`p bo`lmaydi.
Olimlar muayyan tabiiy zonadagi ignabargli o`rmonlarnigina taiga deb atashadi.
Bunday zona tayga zonasi deb yuritiladi. Olimlar
taygani qanday daraxtlar o`sishiga ko`ra qoramtir, yorug` taiga hamda
qarag`ayzorga ajratishadi. Qoramtir taiga – bu asosan qoraqarag`ay va
oqqarag`ay o`rmonlari, Sibirda esa yana kedr o`rmonlari, aniqrog`i kedr qarag`ayzorlaridan
iborat. Tilog`ochdan iborat o`rmon yorug` tayga deb ataladi.
Yevrosiyo
materigida tayga zonasi Oq dengizdan Tinch okeaniga qadar bo`lgan ulkan hududda
joylashgan. Shimolda tayga o`rmon-tundra bilan, janubda esa keng bargli
o`rmonlar zonasi bilan chegaradosh.
Tayga
asosan sovuq iqlim mintaqasida joylashgan bo`lib, bu yerlarda muzloq yerlar
katta maydonlarni egallaydi.
Sharqiy
Sibirda bepoyon, kimsasiz qalin o`rmonlar, Oltoyda o`rmon bilan qoplangan
tog`lar, Tuvada yalang`och tog`, Mongoliyada hayvonlar serob qalin o`rmonlar
ham taiga deyiladi.
Shimolda
tundra bilan chegaradosh taiga o`rmonlari tagida faqat yo`sinni uchratish
mumkin. Uzoq Sharq va Ussuri taygasida
esa yovvoyi tok o`sadi. O`rmon qirqbug`ini, plaun, qirqquloq kabi o`simliklarni
tayganing deyarli hamma yerida uchratish mumkin.
Tayga –
ulkan boyliklar makoni. Ularning eng asosiysi, shubhasiz, o`rmondir. Ammo bu
o`rmonlardagi daraxtlarni bo`lar-bo`lmasga kesish mumkin emas, chunki ko`pincha
daraxtlar kesilgan joyda botqoqlik hosil bo`ladi. Daraxtlar kesildimi, o`rniga
darhol yangi ko`chat o`tqazish lozim.
Tayganing
yana bir boyligi – mo`yna. Dunyoning taygadan boshqa biron yerida shunchalik
ko`p mo`ynali hayvon yashamaydi. Bu yerda tiyinu sobolni, suvsaru ko`zanni, norkayu
qunduzni uchratish mumkin. Har yili qor yog`ishi bilan ovchilar mo`ynali
hayvonlarni ovlash uchun taygaga yo`l olishadi.
Tayga
kishilarga kedr "yong`og`i”, qimmatli dorivor o`simliklar – maral ildizi,
chakanda, hayot ildizi bo`lmish jenshen tuhfa etadi. Tayga botqoqlardan klyuvka
terishadi. Tayga rezavor meva va qo`ziqorin ko`p. U yerda chernika, golubika,
maymunjon, moroshka, malina, brusnika o`sadi.
Tayganing yer bag`rida olmos va olmosga, neft va gaz, qimmatbaho mineral
va rudalarga boy. Biroq taiga, ayniqsa, uning sharqiy hududlari yaxshi
o`rganilmagan, chunki botqoqliklari va o`tib bo`lmas o`rmonzorlarini oralash
oson emas. Shunga qaramay, kun ilib, qorlar eriy boshlashi bilan minglab
tadqiqotchilar taygaga yo`l olishadi. Birlari foydali qazilmalar qidirishsa,
boshqalari hashoratlarni o`rganishadi, yana boshqalari esa o`rmonni tadqiq
etishadi.
