O`qing! Bu qiziq ...
3. Litosfera plitalari, ularning harakat yo‘nalishi va tezligi
- Shimoliy Amerikaning shimoliy qismida yiliga 5 cm
- Janubiy Amerikaning g`arbiy qismida yiliga 6 cm
- Atlantika okeanining janubiy qismida yiliga 2 cm
- Afrikaning shimoliy qismida yiliga 1 cm
- Hind okeanining janubiy qismida yiliga 3 cm
- Hind okeanining janubi-sharqiy qismida yiliga 6 cm
- Yevrosiyoning janubiy qismida yiliga 4 cm
- Tinch okeanining shimoli-g`arbiy qismida yiliga 8 cm
- Tinch okeanining shimoli qismida yiliga 5 cm
- 4. Okeanlar ostida ikki qavat. Ya’ni faqat cho‘kindi jins qatlamlari va bazaltdan iborat. Istisno: 6-sinf darsligida bu ma’lumot 3 qavatdan iborat deb berilgan
6. Seysmik so`zi yunoncha «seismos» — tebranish degan ma’noni anglatadi
7. Eng ko‘p vulqonlar va yer qimirlaydigan joylar litosfera plitalari tutashgan joylarga to‘gri keladi.
8. Eng yiriklari; Tinch okean «olov» halqasi, Alp—Himolay seysmik zonasi.
9. Yer po`stining harakatlari O`zbekiston 30 mln yil ilgari dengizdan iborat bo‘lgan.
- Yer yuzasidagi barcha baland-pastliklar — tog‘lar, tekislik, qir, vodiy, soylar va boshqalar relyef deb ataladi
- Yer po‘stida biror joy yorilsa, o‘sha hudud tagida bosim pasayib, chuqurdagi qaynoq moddalar suyuqlashib, suyuq jinsga aylanishi – magma deyiladi.
- Yer yuziga oqib chiqqan qaynoq suyuq modda lava deyiladi.
- Lava asta sovib, tepa va tog‘larning hosil qilishidan vulqonlar paydo bo`ladi.
- Issiq buloqlarda suv vaqt-vaqti bilan favvora kabi otilib turishi geyzer deb ataladi.
- O‘zbekistonning sharqiy, janubiy tog‘li, tog‘ oldi qismlari yer qimirlaydigan zonaga kiradi.
- Yer qimirlash boshlanadigan bu joy yer qimirlash o‘chog‘i — gipotsentr deyiladi.
- Yer qimirlash o‘chog‘i ustidagi joy yer qimirlash markazi — epitsentr deb yuritiladi.
- Yer qimirlash markazida eng ko‘p vayronagarchilik bo‘ladi.
- Yer qimirlash harakatlari— seysmograf yozib olinadi («seysmo» — yer qimirlash, «grafo»— yozaman)
- Seysmogramma - yer qimirlash yozib olingan qog‘o Birinchi seysmografni xitoylik munajjim Chjan Xen ixtiro etgan
- Hozirgi zamon seysmografini rus olimi B. B.Golitsin ixtiro qilgan.
- 40° sh. k . va 15° shq. u . – Vezuviy vulqoni joylashgan.
- Yerning ichki kuchlari - Yer yuzasining ayrim joylari ko‘tariladi, boshqa joylari cho‘kadi, Yer po‘sti yorilib, lavalar oqib chiqadi, vulqon tog‘lari, Yer qimirlashlar
- Yerning tashqi kuchlari - suv, shamol, muzliklar, Quyosh nuri, organizmlar
- Materiklar — Yer po‘stining ko‘tarilib qolgan eng yirik bo‘laklari.
- Yer sharida 6 ta materik bor: Yevrosiyo, Afrika, Shimoliy Amerika, Janubiy Amerika, Avstraliya va Antarktida
- Okean va dengizlarda suvdan ko‘tarilib turgan va hamma tomondan suv o‘ragan kichikroq quruqliklar orollar deyiladi.
- Grenlandiya, Yangi Gvineya, Kalimantan, Madagaskar eng katta orolla
- Quruqlik uch tomondan suv bilan o‘ralib, faqat bir tomonidan katta quruqlik bilan tutashgan bo‘lsa, ular yarimorollar deb ataladi
- Arabiston, Hindiston, Skandinaviya eng katta yarimorollar hisoblanadi
- Dunyo okeani — materiklarni o‘rab turgan va bir-biri bilan tutashib ketgan suvli hudud.
- Dunyo okeani to‘rtta — Tinch, Atlantika, Hind va Shimoliy Muz okeanlaridan iborat
- Dunyo okeani Yer yuzining 71 foiz (%) ini, quruqlik 29 % ini egallagan.
Tuzuvchi: Nozimjon Azimov
Toshkent viloyati Oqqo`rg`on tumani
30-umumiy o`rta ta`lim maktabi
geografiya fani o`qituvchisi
