Zanjirband sher - yengaman der!
Hayvonlarning hayvonlarga
ta’sirini yirtqichlik munosabatida aniq ko‘rish mumkin. Bunda bir tur
ikkinchisini ta’qib etib, yeb qo‘yadi. Masalan, o‘simlik bilan oziqlanuvchi
tuyoqlilarni vaxshiy hayvonlar, hasharotlarni qushlar, mayda baliqlarni yirik
baliqlar yeb qo‘yadilar. Yirtqichlik umurtqasiz hayvonlar orasida ham kuzatiladi.
Yirtqich hasharotlar, chuvalchanglar, molluskalar va bakteriyalar shular
jumlasidandir.
Bunday hayvonlarga ular
yeb tirikchilik qiladigan organizmlarning tabiiy dushmanlari sifatida qaraladi.
Bu noto‘g‘ridir.
Tabiiy sharoitda hech bir tur boshqasining yo‘q
bo‘lishiga intilmaydi. Odamlar o‘z manfaatlari
yo‘lida yirtqich hayvonlarga har doim ham to‘g‘ri munosabatda bo‘lavermaydilar.
Natijasida, juda ko‘p
oqibatlarga sabab bo‘ladilar. Ko‘pchilik yirtqich hayvonlarni zararli deb, yo‘q
qilishga harakat qilingan. Buning oqibatida ko‘pchilik hayvonlaming yashashi
uchun juda noqulay sharoit yuzaga keldi. Ayrim hayvonlar yo‘q bo‘lib ketdi,
ko‘pchilik hayvon turlarining vakillari esa muhofazaga olish maqsadida «Qizil
kitob»ga kiritildi. Bolalar ham ko‘pincha yirtqich hayvonlardan qo‘rqib, ulami
yo‘q qilishga harakat qiladilar. Hayvonlar hech qachon birinchi bo‘lib hujum
qilmaydilar, balki o‘zlarini himoya qilish uchungina odamga tegishlari mumkin.
Shuning uchun ham biz, tirik jonzotlarga qiron keltirishni emas, aksincha,
ulaming sonini kamayib ketishiga yo‘l qo‘yimasligimiz va ko‘paytirish
yo‘llarini qidirishimiz kerak.
«Qizil kitob»dagi ko‘pgina
yirtqich hayvonlar ham muhofazaga muhtoj. Masalan, qoplon, silovsin, sirtlon
kabi hayvonlar, burgut, lochin, tuvaloq, qirg‘iy kabi qushlarni aytib o‘tish
mumkin.
Bu hayvonlarini behudaga yo‘q qilishga harakat
qilish, ularning butunlay yo‘q bo‘lib ketishiga sababchi bo‘lish demakdir.
Shuning uchun ham mamlakatimizda bunday hayvonlaming ahvolini yaxshilash,
sonini tiklash uchun ko‘pchina ishlar qilinmoqda. Masalan, tuvaloqlarning
sonini tiklash uchun «Jayron» nomli ekomarkaz ko‘pgina ishlarni amalga
oshirmoqda.
