Axlat yoqish zavodi muammoning yechimimi, yoki...?
Shahar atrofidagi "xushbo'y” axlatxonalardagi axlatni
yoqib yuborish g‘oyasi, dastlab ma'qul ko‘rinadi. Qattiq maishiy chiqindilarni qayta ishlovchi
korxonalar axlat yoqish zavodlari deb ataladi. Ular haqida gap boshlangan
kundan buyon ekologlar bu masalaga diqqat qaratib kelmoqda. Ushbu zavodlar
boshqa zavodlardan hech farq qilmaydi, ya’ni, ular ham havoni ifloslantiradi,
suvni bulg’aydi va yana yangi chiqitlar chiqaradi.
Agarda axlat yoqish zavodi tejamkor va ekologik
muammolarni hal etadi deyishsa sira ishonmang. Shunday zavodlarga ega
mamlakatlar yoqilayotgan axlatlaming narxini juda yaxshi bilishadi.
Qattiq maishiy chiqindilar tarkibida nimalar bor
demaysiz. Plastmassaning o‘zidan necha tur, rezina, singan termometrlardan
chiqadigan simoblar, og‘ir metallar, "maishiy kimyo” qadoqlangan ballonchalar
va yana ko'plab chiqindilar.
Agar bularning hammasi axlat yoqish zavodi o’chog’ida
yoqib yuborilsa, ulardan chiqqan zararli gazlar qayerga ketadi? Albatta, havo,
suv va tuproqqa, keyin esa bizning organizmga tushadi...
Axlat yoqish zavodi chiqargan chiqindilar orasida juda
ко ‘p miqdorda organik moddalarning to‘liq yonmagan
qoldiqlari, oksidlar va og‘ir metal bug‘lari borligi aniqlangan.
Axlat yoqish zavodlari atmosferani diokeinlar bilan
ifloslantirishda birinchilar qatorida turadi. Ular o’tkir hidli uglevodorodlar
- xavfli kanserogenlarni chiqarish bo‘yicha dizel-motor dvigatellaridan so‘ng
ikkinchi o‘rinda turadi.
Agarda dizel yonilg’si bilan yuradigan yuk mashinalarining
doimiy harakatda bo’lishi, axlat yoqagan zavodning esa bir joyda turishi va
yuzlab tonna axlat yoqishini inobatga olsak, zavod tevaragidagi ifloslangan
havoning insongaqanchalik salbiy ta’sir ko‘rsatishi ko‘zga yaqqol tashlanadi.
Axlat yoqadigan zavod chiqitlari toshqol, havoga
ko’tariladigan kullar, havo tozalovchi maxsus moslama chiqindilaridan iborat.
Ekolog Pol Konnetning ta’kidlashicha " Zarari kam bo’lgan uch tonna axlatni bir
tonna zaharli chiqindiga aylantirish uchun hech qanday iqtisodiy va ekologik
asos yo‘q. Oddiy bir tonna axlatni ko‘mish uchun o'rtacha 23 dollar sarflanadi,
xavfli chiqindilarning bir tonnasini ko‘mish uchun 230 dollar sarflanadi”.
Axlat yoqish zavodlarining yana bir xavfli chiqindisi
- bu oqava suvlardir. Suv qanday ifloslanadi? Birinchidan, toshqollarni
sovutish chog'ida. Toshqol tarkibida og‘ir va zaharli metallar mavjud. Agar
metal zarralari og’ir bo’lsa toshqol va suvga tushadi, engil bo’lsa havoga
uchadi.
Suv zararli gazlarni ushlab qoladigan maxsus
apparatlarni ishlatish chog’ida ifloslanadi. Bir tonna chiqindini yoqish
davomida 2,5 m.kub oqava suv sarflanadi. Suv tuz va zaharli metallar bilan ifloslanadi. Oqava suv
odatda ishqorga boy yoki juda achchiq bo‘ladi. Ikki holat ham maxsus suvga
ishlov berilishini talab qiladi. Shuning uchun axlat yoqish zavodidan ko’ra
oddiy axlatxonaning zarari kamroqdir.
Foydalanilgan manbalar:
