Alyaska sotilishi bilan bog`liq mish-mishlar va noto’g`ri fikrlar
Amerika
qo’shma shtatlari
safiga 49-shtat bo’lib kirgan Alyaskaning Rossiya tomonidan sotib yuborilishi tarixdagi
eng yirik va shov-shuvlarga sabab bo’lgan kelishuvlardan biridir. 1867-yildagi davlatlararo
shartnomaga ko’ra AQSh 7 200 000 dollar evaziga umumiy maydoni 1 518 800 km² bo’lgan Alyaska
yarim orolini atrofdagi kichik orollar va qirg`oqdan naridagi
10 milya masofagacha qo’shib sotib oladi. Eng qizig`i bu kelishuv
ko’pchilik o’ylaganidek Amerikaning o’ta ayyorligi tufayli emas, Rossiya tarafining
bu hududdan qanday qilib bo’lsa-da
qutulish, har qanday summaga
bo’lsa-da pullash ishtiyoqi kuchliligi tufayli amalga oshgandi.Bu ko’pmi-kammi?!
Narx borasidagi tortishuvlar hali-hanuz davom
etmoqda. Umumiy maydoni 1 518 800 km² bo’lgan Alyaska
yarim oroli har bir kvadrat kilometri uchun 4 dollaru
73 sentga, yoki bir gektari 5 sent atrofida pullanadi. Tekin berib yuborilgan ekanda, dersiz.
Lekin o’sha davrlarda bu juda katta pul bo`lgan. Qiyoslash
uchun shuni aytib o’tish lozimki, deyarli 15 shtat hududini
qamrab olgan, Alyaskadan ham kattaroq 2 100
000 km² bo’lgan va yaxshi o’zlashtirilgan tarixiy Luiziana fransuzlar tomonidan
AQShga 10 mln. dollar evaziga sotilgandi. Arzon sotilgan
degan fikr yurituvchilar ham qaysidir
ma’noda haqdirlar. Boylik tushunchalari anchagina boshqacharoq bo’lgan
u davrlarda Nyu-Yorkdagi o’sha davrda yagona bo’lgan 3 qavatli sud
binosi AQSh hukumatiga
butun Alyaskaga nisbatan qimmatroqqa tushgandi. Endi
Alyaska sotilganidan keyingi faktlarga e’tibor bering
1. Alyaska AQSh tasarrufiga aylanganidan so’ng 30 yil o’tib bu hududdagi Klondayk
degan joyda oltin konlari topiladi va "Oltin isitmasi” butun dunyodagi oltintoparlarni
Alyaskaga chorlaydi.
2. XX asrda ochilgan neft va gaz konlarining o’zidan 200 milliard dollarga
yaqin daromad olinadi.
3. 1988 yilda hisoblanishicha, Alyaskadagi baliqchilikning o’zi 1 kunda Alyaska sotib
olinganidan ko’ra ko’proq daromad olarkan.
4. Alyaskani sotib olish orqali AQSh tarixdagi eng foydali bitimni
amalga oshirgan. Bu o’lkadan topilgan pullardan tashqari Alyaska AQShning bu sarhadlardagi harbiy salohiyatini ham oshirib yuborgandi.
Alyaska sotilishi bilan bog`liq mish-mishlar va noto’g`ri fikrlar:
• "Kelishuv puli to’lanmagan va Amerika Rossiyani aldagan. Shuning uchun Rossiya
Alyaskani qaytarib olishi mumkin”. Buning aslo iloji yo’q. Chunki yuqoridagi fikrlar
o’z isbotini topgan taqdirda ham har ikki davlat qonunlarida ko’rsatilgan da’vo muddati
allaqachon o’tib ketgan.
• "Alyaska sotilmagan. Balki 99 yilga ijaraga berilgan. AQShning Alyaskani
20 asrga kelibgina o’z safiga 49 shtat sifatida qo’shib olganligi sababi shu”. Bu
ham isbotini topmagan mish-mish. Alyaska sotilayotgan davrda imperatorning
obro’sini to’kmaslik maqsadida o’ylab topilgan va qog`ozga tushirilgan uydirma.
• "Alyaska evaziga olingan oltinlar Rossiyaga yetib kelmagan. Yo’lda qaroqchilar talab
ketishgan, qolgan-qutganini ortgan kema okeanga cho’kib ketgan”. Bu ham bir mish-mish. Pullar
banklargacha yetib borgan va imperator xohishiga ko’ra sarflangan.
• "Alyaskani uzoqni ko’ra bilmaydigan Yekaterina II sotib yuborgan”. Bunisi endi hech qanday qolipga sig`maydi. Yekaterina
II 1796-yilda, Alyaska sotilishidan 71 yil oldin vafot etgan.
Foydalanilgan manbalar:
