Inson qanday qilib shamolni bo`ysindirgan
Quyosh
energiyasidan foydalanish fikri insonga ilmiy-texnika taraqqiyoti davrida
kelgan bo‘lsa, shamol kuchidan foydalanish ota-bobolarimizdan qolgan. О‘tgan asrgacha barcha dengiz kemalari yelkanli bo ‘lgan va
kema darg’ alari faqat yo’ldosh shamolning kuchiga tayangan. Shamol
dehqonlarning eng ishonchli yordamchilari bo‘lgan, chunki shamol tegirmon
qanotlarini aylantirgan.
Doimiy
shamol esib turadigan ko‘plab mamlakatlar shamol kuchidan foydalanishga
qaytmoqda. Ammo ular endi shamoldan faqat don yanchish uchun foydalanmoqchi
emas, balki uning yordamida elektr energiyasi olmoqda.
Shamol
bir qaraganda, oson erishiladigan va qayta tiklanadigan elektr manbaiga
o‘xshaydi. Uning quyoshdan farqi shundaki, u qishin-yozin, kunu tun, shimol va
janub demay "ishlaydi”. Ammo tabiat shamolni daryo kabi bir o’zanga solmagan va
yoki shamol zahirasini yaratmagan, u tarqoq kuch bo’lib, beadad kezadi.
Shamol
harakatini oldindan bilib bo`lmaydi, u o‘z yo‘nalishini tez o‘zgartiradi, yer
yuzining shamol ko’p easdigan joylari ham birdaniga tinchib qolishi mumkin,
ayrim paytlari esa u shunday kuchli bo'ladiki, shamol tegirmonlarining
qanotlarini sindiradi.
Shamol
elektrstansiyalarning zarari ham bor: ular qush va hashoratlar parvoziga
xalaqit beradi, shovqin hosil qiladi, parraklari radioto‘lqinlami qaytaradi.
Shamol
kuchidan foydalanish ikki muammo tug’diradi. Birinchisi, shamol kuchini
tutishda katta maydondan foydalanish bo’lsa, ikkinchisi, shamol oqimining
doimiyligiga erishishdir. Lekin
insoniyat shamolning o‘zgaruvchanligi tufayli paydo bo’ladigan muammoni
bartaraf etish yo‘lini topdilar.
Shamolning
o‘zgamvchanligini qoplash maqsadida kishilar katta-katta "shamol fermalarini”
barpo etmoqdalar. Juda katta maydonda shamol tegirmonlari qator quriladi,
ularni judazich o‘rnatib bo‘lmaydi, chunki bir-birlarini shamoldan to'sib
qo‘yishi mumkin. Shunday "fermalar” AQSh, Fransiya va Angliyada bor, ammo ular
juda keng maydonni egallagan. Daniyada "shamol fennalarini” Shimoliy dengizning
qirg‘og‘ida joylashtirishgan. Bu yerda shamol tegirmonlari hech kimga xalaqit
bermaydi, shamol ham doimiydir.
Hozir jahonda turli quvvatlarga ega
bo'lgan 90 mingdan ziyod shamol moslamalari ishlamoqda. Germaniya shamoldan o‘z
elektr energiyasining 10 foizini oladi, G'arbiy Yevropaga esa shamol 4000 mvt.
elektr energiyasini beradi. Insoniyat shamol va quyosh energiyasi hisobiga
yoqilg‘idan foydalanishni qisqartirishi mumkin.
Foydalanilgan manbalar:
