Oltinsoyni bilasizmi?
Oltinsoy – Navoiy viloyati Xatirchi tumani hududidagi qishloqning nomi. XIII asrning
birinchi choragida (1220-yil) Buxoro
va Samarqandga Chingizxon
boshliq mug`ullar xujum
qilganlar. Avval Nur shahri,
so`ngra Buxoro va
Karmana qo`lga olindi. Samarqand bilan
Buxoro yo`lidagi Dabusiya
qal`asi mug`ul lashkarlariga
mardona qarshilik ko`rsatdi, so`ngra ro`yi
zamining sayqali Samarqand
110 ming jangchi
bilan 3 hafta mobaynida
mudofaada turdi.
Afrosiyob yaqinidagi jangda
g`olib chiqqan bo`lsada,
sillasi qurigan Chingiz
lashkarlari tezda o`zini
o`nglab olib, qarshi
xujumga o`tdi. Kuchlar teng
emas edi. Shunday bo`lishiga
qaramay kindik qoni
to`kilgan tuprog`ini so`nggi
nafasigacha himoya qilishga
qasamyod qilgan vatanparvarlar bor
kuchlarini Oqdaryo va
Qoradaryo tutashgan joyda
to`plab, uzil-kesil jang
qilishga qaror qildilar. Pahlavonlarning sherdek
na`rasi, qon hididan hurkigan
otlarning o`rtanib kishnashi,
chang-to`zon yeru
ko`kni tutdi. Shu
tariqa Faraxin qal`asi
ham (Navoiy viloyati Xatirchi tumani markazining
XVII asrgacha bo`lgan
nomi, hozir ham
shu nomdagi mahalla
mavjud) qo`ldan boy
berildi.
Jangchilar toqqa
chekinishdi. Endilikda ular
eng so`nggi tayanchlari – qal`aga kirib
olib, bir tomchi
qonlari qolgunicha dushman
bilan kurashishga ahd
qiladilar. Qal`ani qamal
qilgan Chingizxon qo`shinlari
har daf`a xujumga
ko`tarilganda, ularni uchiga
qalayidan nayza qilingan
o`q-yoy va olov
kutib olardi. Qal`ani mudofaa
qilayotganlar bir oydan
ziyod qamalga bardosh
berdilar. Lekin qalayi
tamom bo`lgach, yoyga
o`q nayza yasashga
ma`dan izlash tashvishi
boshlandi. Daf`atan topilgan
ma`danni eritib, nayza
o`q yasashga kirishiladi.
Bu ma`dan – sof oltin
edi. Istilochilarga o`lim
eltayotgan yoyning o`q-nayzasi
sof oltindan ekanligini
ko`rgan bosqinchilarning jazavasi
ortib, ularning safi kun
sayin ko`paya boradi.
Ikkinchi oyga o`tib,
ular qal`ani zabt
etib, so`nggi jangchilarni,
keksayu-yosh qilichdan o`tkazadilar. Oltin topilgan
soydan qimmatbaho ma`dan
qazib olishni yo`lga
qo`yadilar. Shundan buyon bu
qishloqning nomi «Oltinsoy» deb ataladi.
