Erkak bo`lish oson emas.
Yoshlarni
hayot talabiga javob beradigan qilib tarbiyalash oson ish emas. Olsib
ulg‘ayayotgan bolaning tarbiyasi qadimdan kattalar e’tiborini jalb etib
kelgan. Afrikada yashovchi ko‘pgina qabilalarda о‘sib balog‘atga
yetgan yigit ko‘p sinovlardan, «imtihon»lardan o‘tishi shart. «Imtihon»dan
o‘ta olganlar qabilaning to‘la huquqli a’zosi hisoblanadi, «imtihon»dan
o‘tolmaganlaming taqdiri ayanchli bo‘ladi.
Masalan,
Amerikaning tub xalqi hisoblangan hindlarda erkaklik unvonini olish uchun
o‘tkazilgan «imtihon»dan o‘tolmaganlar umr bo‘yi ayollar kiyimini kiyib
yurishga majbur bo'lgan.
Avstraliyadagi
yerli xalqlarning ba’zilarida «imtihon»dan o‘tolmaganlar qarib bukchayganigacha
yosh bola hisoblangan va bolalar bilan o‘ynab yurishi lozim bo‘lgan. Unga kiyim
kiyish va taqinchoqlar taqish man etilgan. U qabila a’zolarining barcha
haqoratlarini ko‘tarishga majbur bo‘lgan.
Avstraliyaning
qamilaroy qabilasida yigitlar erkaklar qatoriga o‘tishi — erkak hisoblanishi
uchun muayyan sinov-qiynoqlardan o‘tishi shart bo‘lgan. Buning uchun
erkaklikka nomzod bo‘lgan yigit qabila yashaydigan joydan uzoqqa olib ketilgan.
Uni olib ketishda ayollar qarshilik ko‘rsatib dod-faryod qilish- gan: shunga
qaramay, yigit nayzalar ustiga yotqizilib olib ketilgan. Yigit nayzalar ustida
olikdek qimirlamay yotishi, odamlar qichqirsa ham, savollar berishsa ham
pinagini buzmasligi, qitiqlash va niqtashlarga ham parvo qilmay, miq etmay
yotishi shart bo‘lgan.
Dastlabki
sinov yigitning tishini qoqib olishdan iborat boigan — erkak nomini olish
shunday boshlangan. Qoqib olingan tish qoldan qolga uzatilib ma’lum manzil
(qishloq- lar)dan olib olilgan. Yigitning maxsus marosimdan o‘tayotganligi
uning qarindosh-uruglariga va begonalarga shu tarzda bildirilgan. So‘ngra tish
yerga ko‘milgan. Bu ramziy marosim: go‘yo yigit vafot etgan-u, uni dafn
qilishmoqda. Shunday marosimdan keyin yigit uyga qaytib kelmaydi, chunki uning
biror ayol yoki begona erkakka ko‘rinishi mumkin emas. Shunday qilib, u
hammadan yashiringan, o‘zini chetga olgan, ba’zan faqat o‘z tengdoshlari —
sinovdan o‘tuvchilar bilangina uchrasha olgan. Uning «g‘oyib bolishi» bir yil
davom etgan. Shu davr ichida yigitni o‘qitishgan: unga ko‘p narsa o‘rgatish-
gan. Har bir yigitning rahbari bo‘lgan. Rahbar sinovdan o‘tuvchiga
o‘git-nasihat qilgan, qiyinchilik va qiynoqlarga ko‘nikishga yordamlashgan. Eng
muhimi — ular yigitga ayollar va yoshlar bilmaydigan sirli tilni o‘rgatgan.
Bundan tashqari faqat ikki kishi: rahbar va shogirdgina bilishi lozim bo‘lgan
yana bir tilni o‘rgatishgan.
Bir
yil davom etgan ta’lim vaqtida yigit muqaddas an’analarning mohiyatini tushunib
yetgan. O‘rganganlari va ko‘rganlari qat’iy sir ekanligiga uni ishontirishgan.
Bu simi biror kimsaga aytish qat’iy taqiqlangan. So'ngra yigitning badani erkak
nomini olishga muyassar bo‘lgan boshqa yigitdan olingan qon bilan bo‘yalgan,
chunki qon hayot ramzi, kuch va qahramonlik hisoblangan.
Barcha
udumlar o‘rganib bo‘linib, sinov tugagach, «olov marosimi»ga navbat keladi.
Erkak nomini oluvchi yigitlar gulxan atrofida davra qurib o‘tirib ancha
vaqtgacha olovga suqlanib qaraydilar, muqaddas iboralar о‘qiladi,
ibodat tusini olgan bu o‘qishlar gulxan so‘nguncha davom etadi. Sinovdan
o‘tuvchilar keksa rahbaming ko‘rsatmasiga muvoflq gulxan cho‘g‘larini
yalangoyoq toptaydilar, shu vaqt atrofda hozir bo‘lganlar xursandchilik bilan
qichqira boshlaydi, kamolotga yetgan yangi kishilami erkaklar tabriklaydi.
Sinovdan
o‘tgan yigit kulbasiga qaytishidan oldin yuvinish marosimi o‘tkaziladi, chunki
sinov davrida badanda paydo bo‘lgan dog‘larga boshqalarning ko‘zi tushmasligi
lozim.
Afrikaning
g‘arbiy qismida yoshlami kamolotga yetkazadigan maxsus «dorilfunun» bo‘lgan.
«Dorilfunun»da yigitlar er- kaklarga xos bo‘lgan ishlami o‘rganganlar.
«Dorilfunun»ni
tugatgan yigitlar qishloqqa tantana bilan qaytib kiradi: o‘rmondan nog‘ora
ovozi eshitilishi bu marosim boshlanganidan darak beradi. Ular sharafiga
boshlangan tantana sahargacha davom etadi.
Foydalanilgan manbalar:
