Har bir xalqning o’z urf-odati, irimi mavjud. Ular bu odat va irimlarga o’ta jiddiy yondashishadi, ishonishadi.
Har bir xalqning o’z
urf-odati, irimi mavjud. Ular bu odat va irimlarga o’ta jiddiy yondashishadi,
ishonishadi. Masalan, Qadimiy
rus xalqida yumshoq matoga
non va tuzni o’rab stol ustida qoldirishgan.
Bu oilaga baxt keltiradi deya hisoblashgan…
UYLANISh VA TURMUShGA CHIQISH
IRIMLARI
Xuddi shu qadimiy
rus xalqlari azaldan yangi kelin-kuyov cherkovda nikoh o’qitib qaytgach,
ularni non va tuz bilan qarshi olishgan. Non
kattakon va dumaloq shaklda pishirilgan.
Kelin-kuyov bu nonni qo’llarni ishlatmagan holda
tishlashlari lozim bo’lgan. Asosiysi, kim kattaroq bo’lakni
tishlab uzib olsa, o’sha oilada yetakchi bo’lishi bashorat qilingan.
Hindistonda
esa reankarnatsiya, ya’ni, ruhning bir
tanadan o’zga tanaga o’tib qolishiga
ishonishadi. Shuning uchun qiz bolani
daraxtga ham turmushga uzatish holatlari
kuzatiladi. Odatda bu irim «mangalik»lar, Marsning belgilangan kun, belgilangan
joydaligida tug`ilgan qizlarga
nisbatan amal qiladi. Hindlar bunday qizlarning
eri uzoq yashamaydi deb hisoblashadi. Shu
baxtsizlikka oilani mahkum etmaslik niyatida
«mangalik» qizni daraxtga turmushga uzatishadi. To’ydan so’ng daraxt yoqib
yuboriladi. Hisoblanadiki, birinchi eri
olamdan o’tdi, demak, ikkinchisi — haqiqiy eriga
erta o’lish xavf solmaydi.
Hindlar
irimiga ko’ra, oilada to’ng`ich o’g`il
birinchi uylanishi lozim. Qaysidir
sabab bilan uylana olmasa, uni ham
daraxtga uylantirib, keyin daraxt yoqib
yuborishadi. Shundan so’ng keyingi o’g`ilning
uylanishiga ruxsat berishadi.
SEMIZ KELINNI SEVADIGAN YURT
Bu yurt Mavritaniya deb ataladi. Mavritaniya G`arbiy
Afrikada joylashgan islomiy respublika sanaladi.
Bu yerda kelin qancha semiz bo’lsa, shuncha
go’zal hisoblanadi. Shuning uchun ota-ona turmushga uzatish oldidan qizlarini
alohida «tarbiyachi»lar ixtiyoriga topshiradi. Qizlar alohida
joylarda o’sha tarbiyachilar nazoratida ko’proq va yana
ko’proq ovqat yeya boshlashadi. 8-10 yoshli qizlar
ikki kilogacha
kuchli kaloriyaga ega taomni yeb bitirishlari, kuniga 100 stakan tuya suti
ichishlari talab etiladi. Shundan keyin bu qiz yana
bir boshqa joyga yuboriladi. Yangi joyda qiz bola hech qanday harakat
sodir etmasdan, kecha-yu-kunduz faqat ovqat
yeyishi kerak bo’ladi.
TUG`ILGAN KUN
BILAN BOG`LIQ IRIMLAR
Tarixiy ma’lumotlarda ko’rsatilishicha, tug`ilgan
kunni birinchi bo’lib qadimiy Misrda nishonlay
boshlashgan. Tug`ilgan kunni nafaqat oddiy
odamlar, balki firavnlar va mashhur
kishilar ham nishonlashgan.
Odamlar tug`ilgan
kunida qo’riqchi farishta barcha istaklar
ro’yobga chiqishini Ollohdan
so’rab berishiga qattiq
ishonishgan va ishonishadi.
Shimoliy Afrikaning ba’zi davlatlarida odamlar tug`ilgan
kunini umri davomida atigi ikki marotaba nishonlashadi. Birinchisi — bu dunyo
yuzini ko’rgan kuni bayram qilinadi.
Ikkinchi marotaba esa odam 52 yoshga kirganda nishonlashadi.
Agar odam uchinchi marta tug`ilgan
kunini bayram
qilish istagida bo’lsa, u 104 ga kirishini kutishi lozim. Afsuski, bu
yoshga hamma ham yeta olmaydi. Angliyada
esa qirolicha 80, 90, 100 yoshni qarshilaganlarga
tug`ilgan kuni munosabati bilan shaxsan o’z nomidan tabrik telegrammalarini
yo’llaydi.
Germaniyada esa 30 yoshga to’lgan yigit qo’liga
supurgi olib ko’chalarni supura boshlaydi. Tug`ilgan
kunga tashrif buyurgan mehmonlar baqir-chaqir bilan
u supurayotgan yerga ko’proq axlat
sochishga harakat qilishadi. Bu amal to
ko’chadan o’tib ketayotgan turmush ko’rmagan qiz tug`ilgan kun
sohibidan
bo’sa olmaguncha davom etaveradi. Totli bo’sadan so’ng mehmonlar
uyga qaytib bayramni davom ettirishadi.
Braziliyadagi qabilalardan
birida esa tug`ilgan kunni ulg`ayish
kuni deb atashadi. O’smirlikdan kattalar safiga qo’shilish
arafasida turgan bolakayning qo’liga qo’lqop
kiydirishadi. Qo’lqop ichiga
esa chumolilarning maxsus turini qamashadi.
Bu chumoli turi juda yomon chaqadi. Uncha-muncha
odam bu chaqishga bardosh qila olmaydi. Bir marta chaqsa, tana
bir kecha-kunduzgacha og`rib azob beradi. Tasavvur qiling,
o’smirning qo’lqopi ichiga yuzlab shunday chumolilar to’dasi qamab qo’yiladi.
Bolakay ularning chaqishiga 10 daqiqa ichida
baqirmasdan chidab berishi lozim.
SO’NGGI YO’LGA KUZATISH IRIMLARI
Xitoydagi viloyatlardan birida qadimgi
xitoyliklar olamdan o’tgan odamni tobutga solib yuksak cho’qqiga osib qo’yishni
odat qilishgan. Hozirda ularning eng qadimiylari
2500 yoshda, oxirgilariga ham
taxminan 400 yil to’lgan. Shu yo’l bilan xitoyliklar jasad yovuz mahluqlarga yem
bo’lmasligining oldini olishgan.
Janubiy Koreyada esa olamdan o’tgan odamlarning hammasi ham qabrga qo’yilmaydi.
Bunga mamlakatda joy tanqisligi sabab bo’lgan. Shu
sababli marhumni krematsiya qilish, ya’ni, yoqish
imkonini beruvchi qonun o’ylab topilgan. Yoqish amali
o’ta yuqori issiqlik darajasida amalga
oshiriladiki, kul mayda bo’laklar hosil qilib
xuddi kristall tusiga kiradi. Marhumning yaqinlari bu
krisstall tusidagi kulni turli ranglarga erinmasdan bo’yab chiqishadi va
ularni billur idishlarda asrashadi.
Xitoyda esa shunday irim mavjud bo’lgan. Bu irimga
Xon sulolasi boshqaruvi davrida qat’iyan
amal qilishgan. Irimga ko’ra, agar o’lgan odam hali oila qurishga ulgurmagan
bo’lsa, uni qarama-qarshi
jins vakil yo vakilasi bilan birga bir qabrga
dafn etishgan. Hisoblashganki, ikkovlari
narigi dunyoda albatta nikohlanishadi
va mustahkam oila qurishadi.
Hozir ham ba’zi
viloyatlarda shu irim saqlanib qolgan.
Agar yigit uylanmay olamdan o’tsa, u yoqtirgan qiz, yoqtirgani
bo’lmasa, ota-onasiga yoqadigan qizning
ota-onasiga 1000 dollar berib qizini
o’ldirish va o’g`li bilan birga dafn etishga
ko’ndirishadi. Juda iloji bo’lmasa, kasalxonaning o’likxonasi vrachlari bilan kelishib, qarama-qarshi
jins vakilasi jasadini sotib olishadi va uylanmagan yigit jasadi bilan bir qabrga
dafn etishadi.
tainy.net
Olimjon HAYIT tayyorlagan.
