,,Kasallik nimaligini bilmaydigan xalq” yoki qorinsiz kishilar mamlakati.
…Politsiyasiz,
pulsiz, avtomobilsiz, mehmonxonasiz, kasalxonasiz, gazeta va
radiosiz,turmasiz bu mamlakat hozirgi
dunyoning shovqin-suronidan va tashvishlaridan holi, 2500 metr balanddagi bu
mamlakatni 7000 metrlik baland tog`lar himoya qilib turadi. Vodiyning uzunligi 150 km, eni esa 5km dan
oshmaydi. Vodiyda 32 mingga yaqin xunza xalqi yashaydi.
Xunzaliklar juda uzoq 120 yil umr ko`rishi
ma`lum bo`ldi. Bu yerda 90 yashar chollar juda bardam, sog`lom va
baquvvat, ular yoshlar qatori mehnat
qiladi. Hatto 93 yoshli Rahmat
Ali ismli inson o`g`il ko`rgan. 130-140 yashar bardam chollar ham tez-tez
uchrab turadi. Yuz yashar
qariyalarning 10 km
yo`lni "yengilgina" sayr qilganini aytmaysizmi!
Bu yerdagi xotin
qizlar g`oyat go`zal va qaddi-qomati juda kelishgan bo`ladi, ular 50-60 yoshida
ham go`zalligini deyarli yo`qotmaydi.
Ammo ularning urf-odati sur`atga tushishni man etadi, shu sababli ular
hech qachon suratga tushmaydi!
Shotlandiyalik
shifokor Makkarrison Qoraqurum tog`larida o`n besh yilga yaqin yashagan,
Makkarrison o`zi ish olib borgan jamoaga
tez-tez tibbiy yordam ko`rsatgan, ammo xunzaliklarning hech qachon shifokorga ishi tushmagan. Bu shubhasiz ulardan hech kim, hech qachon kasal
bo`lmaganligidan dalolat beradi.
Makkarison fikricha, xunzaliklarning sog`lom
bo`lishi va uzoq umr ko`rishiga sabab, turmush kechirish usullarining batartibligi va ovqatlanish rejimiga qattiq
rioya qilishidir. Bu rejim va parhez go`shtsiz, sabzavotlarni asosan xomligicha
iste`mol qilish, tog` suvi ichish, alkagolli ichimliklar, kofe, tamakini esa
mutlaqo iste`mol qilmaslikdan iborat.
Vodiyning odamlari
uyqudan soat 4:00 da quyosh bilan birga
turishadi. Ular soat 6:00 da
nonushta qilib, soat 15:00 gacha dalada ishlashardi. Soat 17:00 gacha dam olishar va yana ishlashar ekan, kechki soat 21:00 da uyquga
ketishadi.
Xunzalar qishlog`i odatda toshdan qurilgan 5-6
ta uydan iborat bo`ladi. Ular faqat qishda, yog`ingarchilik vaqtidagina
uyda yashaydi. Yilning
qolgan vaqtini butun
oila, hatto keksalar va
bolalar ham hovlida yoki ayvonda o`tkazadi. Xunzalar qishda -10` sovuqda ham muzni teshib cho`miladilar, ular sovuqqa juda chidamlidir.
Pechlarni isinish uchun
emas, faqat ovqat tayyorlash uchun yoqadilar. Xunzalar mamlakatida semiz
erkak yoki ayolni uchratmaysiz, qo`shni
xalqlar ularni ,,qorinsiz kishilar” deb
atashadi.
Bu
xalqni o`rgangan tadqiqotchilar,
xunzalarning o`zlarigagina ma`lum bo`lgan
qandaydir sirli taomlarni iste`mol qilishi ham ularning
uzoq yashashiga sabab bo`lmoqda, deb taxmin qilishmoqda. Masalan, ular "tog` asali" ni sirini bilar ekan. X unzalar pishloq va sutga qo`shadigan achchiq mazali bu
narsa tog` tepasida o`sadigan
qandaydir o`tdan tayyorlanadi. Vodiy aholisi ,,tog` asali” ning sirini hech kimga aytmaydi. Olimlar, bu sirli
ozuqa xunzalarni kasalliklardan
saqlovchi qandaydir antiseptik
xususiyatlarga ega bo`lsa kerak, degan fikrda.
Shaxnoza Umarova
Navoiy davlat
pedagogika instituti
Tabiatshunoslik
fakulteti 4-bosqich talabasi
