Geografiya ta`limida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o`rni
Umumiy o`rta ta`lim tizimida o`qituvchi tomonidan bajariladigan muhim vazifa o`quvchilarning olgan bilim, ko`nikma va malakalarini kelajak hayotida amalda qo`llash ya`ni kompetensiyaviy ta`lim-tarbiya berishdan iborat. Biz pedagoglar har bir o`quvchiga shaxs sifatida qarashimiz kerak. Sababi, maktab ostonasidan kirgan har bir o`quvchi – ertangi kundagi jamiyat a`zosi, kelajak egasidir. Yosh avlodga sifatli ta`lim-tarbiya berish uchun hozirgi taraqqiyot bosqichida bo`layotgan iqtisodiy-ijtimoiy va yangi texnologik o`zgarishlar, ta`lim tizimini yangi pog`onaga ko`tarish uchun ta`lim sohasida eng maqbul usullarni qo`llash ehtiyoji tug`ilmoqda.
Ta`lim tizimida geografiya fanining o`rni bo`lakcha. Geografiya yer yuzasining tabiati, aholisi va xo`jalik faoliyatini o`rganuvchi ko`hna hamda navqiron fandir. Fanlar ichida geografiya fanidagidek ko`plab ma`lumotlarga va qo`shimcha manbalarga boy fanni uchratish qiyin.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish ta`lim tizimida ham izchil amalga oshirilmoqda. Chunki bu soha o`quvchilarga murakkab ilmiy tushunchalarni izohlashda, biron-bir hududning aniq tasvirini ko`rsatishda, turli interfaol mashg`ulotlarni o`tkazishda yengillik tug`dirmoqda. O`qituvchilar uchun dars o`tish jarayonida asosiy ko`makchiga aylanganligini aytib o`tish joizdir.
Geografiya darslarida ma`ruza, og`zaki bayon, tushuntirish orqali ko`p samaraga erishib bo`lmaydi. Biz o`qituvchilar har bir darsda o`quvchilarni lol qoldirishni unutmasligimiz kerak. Zero, "donolikga intilish lol qolishdan boshlanadi”.
Har bir geografiya o`qituvchisining o`z darslariga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishni avvalo Microsoft - Word, Excel, Power Point dasturlaridan boshlashi zarur. Word dasturida o`qituvchi kundalik dars rejasi va darsga ta`luqli bo`lgan yozuv ishlarini bajarsa bo`ladi. Excel dasturi murakkab hisoblanib, geografiya uchun ko`p xizmat qilishi mumkin. Ayniqsa iqtisodiy-ijtimoiy geografiya kurslaridagi jadval, chizma va diagrammalarni tayyorlashda ko`p qulayliklarga ega. Power Point dasturida darsning barcha bosqichlari uchun taqdimot tayyorlab ketma-ketlikda matn, rasm va videoroliklarni namoyish etish mumkin.
Geografiya ta`limida "Google Earth” dasturi o`qituvchining eng yaqin ko`makchisiga aylanishi zarur. Bu dastur sayyoramizning landshaftini va relyefini asl holida ko`rsatish imkoniyatiga ega. Hatto kichik hududlarni ham yuqoridan ko`rish imkoniyati mavjud. Bunda albatta kompyuter internet tarmog`iga ulangan bo`lishi zarur.
"Pinnacle studio” videorolik tayyorlovchi dastur hisoblanadi. Ma`lumki, geografiyaga ta`luqli videoroliklar ko`plab topiladi. Ammo u videoroliklarning barcha qismlari dars mavzusiga mos kelmaydi. Bunda biz ushbu dasturning imkoniyatlaridan foydalanib, kerakli, mavzuga mos joylarini olib va mikrofon orqali ovozlashtirgan holda o`quvchilarga namoyish etishimiz mumkin.
O`qituvchi darsga puxta tayyorgalik ko`rishi uchun wikipedia.org, ziyonet.uz, geografiya.uz kabi internet resurslarining o`rni katta. Bu saytlar orqali maktab geografiya ta`limining barcha mavzulariga mos qiziqarli va qimmatli ma`lumotlarni topish mumkin. Shuningdek, google.com qidiruv tarmog`idan foydalangan holda foto va videomanbalardn foydalanish yaxshi samara beradi.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda har bir geografiya o`qituvchisida…
- mavzuli xaritalar;
- mavzuli fotojamlanmalar;
- mavzuli videoroliklarbo`lsa va bu ma`lumotlarni interfaol dars o`tish usullari orqali hamda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo`llagan holda amalga oshirsa darslarda yuqori samaradorlikka erishadi.
Umumta`lim maktablarining geografiya darslarini tashkil etish va uni o`tkazishda uchraydigan ba`zi tashkiliy hamda metodik muammolarni axborot-kommunikatsiya texnologiyalari orqali yechish yo`llari:
|
Darslarini tashkil etish va uni o`tkazishda uchraydigan tashkiliy-metodik muammolar |
Muammolarni axborot-kommunikatsiya texnologiyalari orqali yechish |
|
Ko`pgina mavzularga mos xaritalarning yetishmovchiligi. Masalan, okeanlar xaritalari, iqlim xaritalari, mamlakatlar va regionlar xaritalari v.b. |
Internet tarmog`idan foydalangan holda izlash tizimi orqali mavzuga mos, kerakli xaritani izlab topish. Bu xaritalarni videoproyektor orqali katta ekranda namoyish etish |
|
Topografik xaritalarning yetishmovchiligi va ular bilan ishlash |
Bu muammoni hal qilishning yo`li sifatida "Google Earth” dasturidan foydalanishni ko`rsatish mumkin. Dasturdan foydalanib o`quvchilarga maktabining, uyining va mahallasining topografik xaritasi ko`rsatish hamda masshtab asosida ishlash mumkin |
|
Ko`p hollarda o`qituvchilar uy vazifasini so`rashda an`anaviy usullarda foydalanmoqda. Har safar yangi mavzuni tushuntirib, keyingi darsda o`sha mavzuni uy vazifasi sifatida og`zaki so`rash o`quvchini zeriktiradi |
Bu muammoni qisman hal qilish yo`li sifatida o`quvchining o`zi izlanib, qo`shimcha ma`lumotlarni yig`ib slayd orqali berilgan vazifani 1-2 daqiqali taqdimot tayyorlab kelsa o`quvchining o`zida vazifaga nisbatan o`zgacha ishtiyoq paydo bo`ladi. Hozirgi vaqtda ko`pgina o`quvchilarda shaxsiy kompyuterlar mavjud. Yo`qlari esa maktab kompyuterlari orqali bu vazifani bajarsa bo`ladi. Natijada o`quvchilar bir-birini takrorlamaslikka, yaxshiroq ishlashga intiladi |
|
Hozirgiaxborot-kommunikatsiyatexnologiyalaririvojlanganbirvaqtdao`quvchilarningkitobo`qishgaqiziqishipasayganvakutubxonalargaborishikamaygan |
Hozirgi kunda zamonaviy taraqqiyotga mos holda elektron kitoblardan foydalanish ancha qulaylik tug`diradi. Bunday kitoblarni telefonlar, planshetlar va kompyuterlar orqali o`qish mumkin. Shuningdek, mp3 formatdagi audio kitoblardan foydalanish ham samaralidir. |
|
O`qituvchilardidaktikvata`limiyo`yinlarnitashkiletishhamdao`tkazishuchunko`pvaqtvajihozlarsarflamoqda |
Mazkur jarayonni yengillashtirish maqsadida zamonaviy elektron doskalardan foydalanish samara beradi |
Shunita`kidlabo`tishkerakkio`quvchilarnifaqatginaaxborot-kommunikatsiyatexnologiyalarigabog`labqo`yishhamnoto`g`ridir. Albattabujarayonmeyoribilanbo`lganiyaxshi.
Maktabgeografiyata`liminio`qitishdaharbiro`qituvchidarsavvalidao`zoldigamaqsadqo`yib – darsdanso`ngo`zoldigaqo`yganmaqsadigaerishaolgandars, engyaxshidarsdir.
O`qituvchi bo`lish katta mas`uliyatni, tinimsiz mehnatni, izlanish, ijodkorlikni va zamonaviy texnologiyalarni o`zlashtirishni talab qiladi. Buyuk pedagoglardan biri K.D.Ushinskiy "o`qituvchi – o`zining bilimini uzluksiz ko`tarib borgandagina o`qituvchi, u o`qishdan, izlanishdan to`xtaganda uning o`qituvchiligi ham tugaydi” degan edi.Maktab geografiya ta`limida mashaqqat va sharaf bilan, yosh avlodlarga ta`lim-tarbiya berishda, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini puxta o`zlashtirgan o`qituvchining o`rni beqiyosdir.
